بلغارستان

بُلغارستان (Bulgaria)
کلیسای الکساندر نوسکی، واقع در مرکز سوفیا
موقعیت. جمهوری بلغارستان در اروپای جنوب شرقی و در کرانۀ غربی دریای سیاه جا دارد و از شمال به رومانی، از شرق به دریای سیاه، از جنوب به ترکیه و یونان، و از غرب به مقدونیه و مونته نگرو محدود شده است. بلغارستان ۱۱۰,۹۹۵ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر صوفیه پایتخت آن است.سیمای. کشور بلغارستان که روزگاری یکی از اقمار متعصب و از هم پیمانان نزدیک و وفادار اتحاد جماهیر شوروی محسوب می شد، نیمه کوهستانی است و کوه های بالکان نواحی مرکزی آن را از گوشۀ شمال غربی به سوی شرق و ساحل دریای سیاه دربر گرفته و حوضه های دانوب و دریای اژه را از هم جدا کرده است. دامنه های شمالی کوه های بالکان به رودخانۀ مرزی دانوب که بلغارستان و رومانی را از هم جدا می کند منتهی می شود و قلۀ بوتف، که با ارتفاع ۲,۳۷۷ متر در مرکز بلغارستان قرار دارد، بلندترین قلّۀ رشته کوه های بالکان به شمار می آید. دامنۀ جنوبی بخش مرکزی رشته کوه های مزبور به دره های متعدد و جلگه های باریکی چون تراس (تراکیا) مشرف است و بیشتر کشتزارها و تأسیسات کشاورزی بلغارستان در آن قرار دارد. نواحی جنوبی کشور را کوه های رودوپه فراگرفته و بخشی از مرز بلغارستان و یونان را تشکیل داده است و انتهای غربی آن به کوه های ریلا می پیوندد که بلندترین نقطۀ کشور، کوه موسالا، با ارتفاع ۲,۹۲۷ متر را در خود جای داده است. کوه های ویتوشا، که شهر صوفیه، پایتخت کشور، در درّۀ شرقی آن واقع است، آن را از سوی شمال غرب به رشته کوه های بالکان متصل می کند. رودخانه های بسیاری در بلغارستان جریان دارند که مهم ترین آن ها عبارت اند از دانوب و ریزابه های آن چون ایسکر، اوسوم، و یانترا و نیز رودخانه های کامچیا، تونجا، ماریتسا، و استروما. کشور بلغارستان به نُه استان تقسیم می شود و شهرهای مهم آن عبارت اند از صوفیه، پلوودیف، وارنا، بورگاس، روسه، و استارا زاگورا. اقلیم نواحی جنوبی بلغارستان مدیترانه ای است. زمستان های آن پربرف و باران و تابستان هایش خشک و بسیار گرم است. نواحی شمالی آن تحت تأثیر اقلیم قاره ای قرار دارد و تغییرات دما و بارندگی نسبتاً فراوان تابستانی از ویژگی های آن است. میانگین دمای شهر سوفیا در دی ماه ۲.۲ـ درجۀ سانتی گراد و در تیرماه۲۰.۶ درجۀ سانتی گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۶۳۵ میلی متر می رسد. حدود ۳۳ درصد از خاک بلغارستان را جنگل های کاج فرا گرفته و کوه های بالکان و کوهپایه های آن از درختان کاج و راش و بلوط پوشیده شده است. حیات وحش این کشور که عمدتاً در نواحی جنوب غربی کشور متمرکز است، از خرس، گرگ، گوزن، روباه، و گربۀ وحشی تشکیل شده است.
اقتصاد. بعد از تحوّلات ۱۹۸۹ و جداشدن بلغارستان از دنیای کمونیسم و کنار گذاردن سیاست اقتصاد متمرکز و دولتی، فعالیت بخش خصوصی در این کشور آغاز شد و مدتی آن را به سرگردانی و انتقال سامانه گرفتار کرده است. در حال حاضر دوران تحولات اقتصادی تقریباً رو به پایان است و چهره و دستاوردهای اقتصاد آزاد به مرور آشکار می شود. به طور کلی، بخش بزرگی از اقتصاد بلغارستان به کشاورزی وابسته است و غلات، سبزیجات، تخم گل آفتاب گردان، توتون و تنباکو، انگور، و ذرت از محصولات عمدۀ این کشور است. دا مداری و تولید فرآورده های دامی و لبنی و نیز ماهی گیری از فعالیت های جنبی کشاورزی بلغارستان به حساب می آیند. بلغارستان از نظر معدنِ مس و آهن غنی است و زغال سنگ و اندکی نفت و گاز طبیعی منابع سوختی آن را تشکیل می دهند. حدود یک سوم از نیروی الکتریسیتۀ این کشور به شیوۀ برقابی تأمین می شود و سه پنجم از انرژی مزبور از نیروگاه های حرارتی بدست می آید و بقیۀ انرژی الکتریسیته آن از نیروگاه های هسته ای تأمین می شود، میزان تولید الکتریسیتۀ بلغارستان ۳۸.۴میلیارد کیلووات ساعت است و سرانۀ مصرفی آن به ۳,۱۶۶ کیلووات ساعت می رسد. تولید ماشین آلات، مصنوعات فلزی و پتروشیمی، دخانیات، مواد غذایی، نوشابه؛ فرآورده های نفتی، و لوازم الکتریکی و الکترونیکی ازجمله فعالیت های صنعتی این کشور است. مساحت جنگل های بلغارستان حدود ۳.۹میلیون هکتار است و تولید چوب آن به ۳.۰۴میلیون متر مکعب می رسد.حکومت و سیاست. بلغارستان دارای نظام جمهوری چند حزبی با یک مجلس قانون گذاری است. رئیس جمهور کشور را مردم برای حداکثر دو دورۀ پنج ساله انتخاب می کنند. مجلس شورای ملی بلغارستان دارای ۲۴۰ نمایندۀ منتخب مردم است که دورۀ نمایندگی آنان چهار سال است.
مردم و تاریخ. جمعیت بلغارستان حدود۷,۳۶۴,۵۷۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به۶۶.۳ نفر در کیلومتر مربع می رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۰.۶ـ درصد است و بلغار ها ۸۵ درصد از جمعیت کشور را تشکیل می دهند. حدود ۸۶ درصد از مردم آن مسیحی اند و ۶۹ درصدشان در شهرها به سر می برند و زبان رسمی آنان بلغاری است. میانگین امید به زندگی در بلغارستان حدود ۷۱ سال است و ۹۸ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. نام کشور بلغارستان برگرفته از نام بلغارهای ترک تباری است که در قرن ۷م از آسیای میانه به این سرزمین مهاجرت کرده اند. بلغارها با اقوام اسلاو، که از یکی دو قرن قبل از آنان در آن جا ساکن بود ند، درآمیختند و زبان آنان را برای گفت و گو برگزیدند. بلغارها کوتاه زمانی بعد از اسکانِ خویش، امپراتوری توانمندی در ناحیۀ بالکان تأسیس کردند و در ۱۰۱۸م مغلوب امپراتوری بیزانس شدند. در ۱۱۸۵م از امپراتوری مزبور جدا شدند و بار دیگر استقلال خود را به دست آوردند. این سرزمین در ۱۳۹۶م به تصرف ترکان عثمانی درآمد و حدود ۵۰۰ سال در حاکمیت آنان باقی ماند. در قرن ۱۹، هم زمان با رو به ضعف نهادن امپراتوری عثمانی، تمایلات ملی گرایانه و استقلال طلبانه در مردم آن شکل گرفت و تصمیم کنگرۀ برلین در ۱۸۷۸ آن را به امیرنشینی نیمه مستقل مبدل کرد و فردیناندِساکسکو کوبورگ گوتا (۱۸۶۱ـ۱۹۴۸)، امیر بلغارستان، در ۱۹۰۸ استقلال میهن خویش را اعلام داشت. در جنگ جهانی اول به دولت های مرکزی، آلمان، و اتریش پیوست و در پایان جنگ نواحی جنوبی و راه دسترسی به دریای اژه را از دست داد. در جنگ جهانی دوم نیز به دول محور پیوست و علیه متفقین به جنگ پرداخت. در پایان جنگ به تصرف ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی درآمد و در ۱۹۴۶ به جمهوری توده ای بلغارستان تبدیل شد، و در سلک یکی از نزدیک ترین هم پیمانان اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفت. با فضای باز سیاسی که میخائیل گورباچف اعلام کرد، تغییراتی در کادر رهبری حزب کمونیست بلغارستان صورت گرفت و درپی اعلام آزادی های نسبی، تظاهرات وسیعی در آن کشور بر پا شد و به درخواست تظاهرکنندگان، انتخابات آزاد در آن سامان برگزار شد و در ژوئیۀ ۱۹۹۱ قانون اساسی جدید کشور به تصویب رسید که حکومت بلغارستان به جمهوری پارلمانی چند حزبی تغییر یافت. این کشور در ۱۹۹۲ به عضویت شورای اروپا پذیرفته شد.
برای مطالعه بیشترمراجعه شود به:بالکان،اسلام_در_بالکان،بوگومیل ها