حدیقه

درین حدیقه‌ نه‌ای قدردان حیرانی به شوخی مژه ترسم ورق بگردانی

حدیقه الحقیقه از منظومه‌هایی است که بر بسیاری از شاعران تأثیر گذارده‌است. سنایی با سرودن این منظومه، باب تازه‌ای را در سرایش منظومه‌های عرفانی در تاریخ ادب و عرفان گشود.

بهار طبع امیرا که در حدیقه ملک نگشته سرو تو از بار «من خلق » دوتاه

چو از حدیقهٔ مینای چرخ سقلاطون نهفته گشت علامات چتر آینه گون

مده بدنیی عقبی ،که عاقلان ندهند بدین سفینهٔ ظلمت چنان حدیقهٔ نور

درین حدیقه پر میوه تا جگر نخوری ز نخل زندگی خویشتن ثمر نخوری

بر آسمان ذهن و ذکا کرده اختری هر گل که در حدیقه طبع تو واشده

اگر از منظومه عرفانی و رمزی شمس‌الدین محمدبن طغان کرمانی به نام «مصباح الارواح» که مهمترین منظومه عرفانی بعد از حدیقه‌الحقیقه سنایی است، بگذریم، عطار مشهورترین شاعر عارفی است که در تکامل شعرعرفانی نقشی بسیار برجسته دارد. شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری بعد از سنایی، شعر تعلیمی عرفانی را ادامه داد. به عطار که وفات او را گروهی از محققان ۶۱۸ق و بعضی ۶۲۷ق دانسته‌اند، آثار متعددی نسبت داده‌اند که امروزه جعلی‌بودن آنها ثابت شده‌است و آنچه مسلماً از آن عطار است، دیوان قصاید و غزلیات، چهار مثنوی تعلیمی «اسرارنامه»، «الهی‌نامه»، «منطق‌الطیر»، مصیبت‌نامه و مجموعه رباعیات او به نام «مختارنامه» و نیز «تذکره‌الاولیا» ست.

درین حدیقه به صد رنگ پر زدم بیدل ز رنگ در نگذشتم‌که رنگ و بوی تو داشت

در آن حدیقه که حرف پیام من گویند ثمر اگر همه قاصد شود رسیدن نیست

احتسابیه یکی از محله‌های شمال شرقی تهران است. این محله بین سوهانک و حدیقه در منطقه ۱ شهرداری تهران قرار دارد.

درین حدیقه چو شبم نشسته‌ایم همه سراغ خانهٔ خورشید تا که می‌پرسد

ام‌سلمه قاجار نامور به گلین خانم که در حدیقه‌الشعرا با نام عصمت قاجار از او یاد شده است از خوش‌نویسان و سرایندگان سدهٔ ۱۳ و ۱۴ قمری است. او از همسر گرجی تبار فتحعلی شاه به نام زیباچهر خانم بود و خواهر تنی محمدعلی میرزا دولتشاه محسوب می‌شد.

عندلیب قلم ز طبع حزین طلبیدی حدیقهٔ دومین

این اثر علاوه بر هم‌نامی با اثر گران‌سنگ سنایی، از جهت مضمون و هدفِ کلّی نیز با حدیقهٔ سنایی همانندی‌هایی دارد. این «حدیقه» نیز گنجینه و مجموعه‌ای از مسایل حکمت عملی و جلوه‌ها و آرای عرفانی است که به ضرورت زمان و برای دستگیری و ره‌جویی مریدان و هدایت طالبان نگارش یافته‌است.

مرگ الماس خان به نوشته محمدعلی سلطانی در حدیقه سلطانی احتمالاً در اواخر قرن دوازدهم هجری قمری و بین سال‌های ۱۱۹۰ تا ۱۲۰۰ هجری قمری(۱۷۷۶ تا ۱۷۸۶ میلادی) اتفاق افتاده باشد.

علاوه بر این تفاوت زبانی، این دو اثر از نظر ساختار و تعداد باب‌ها نیز با یکدیگر متفاوتند. حدیقهٔ سنایی دارای یک مقدمه و دَه باب است در حالی‌که حدیقهٔ قطب‌الدّین علاوه بر مقدمه مصنّف دارای چهارده باب با فصل‌های متعدد و متنوع است.

اریک هرملین را دیوانهٔ اسکاندیناوی نیز خوانده‌اند، او به مدت ۳۵ سال در تیمارستان بستری بود و در این مدت بیش از ۱۰۰۰۰ صفحه اشعار پارسی را در ۳۶ جلد به زبان سوئدی ترجمه کرد از جمله: بوستان سعدی، رباعیات خیام، شاهنامه فردوسی، مثنوی معنوی، آثار عطار، گلشن راز، حدیقه سنایی؛