تهجد
معنی کلمه تهجد در فرهنگ معین
معنی کلمه تهجد در فرهنگ عمید
۲. [مجاز] نماز شب.
۳. [قدیمی] خوابیدن در شب.
۴. [قدیمی] بیدار شدن در شب. &delta، در معنای ۱ و ۲ از اضداد است.
معنی کلمه تهجد در فرهنگ فارسی
۱- ( مصدر ) خوابیدن در شب . ۲ - بیدارشدن در شب ( اضداد ) . ۳ - ( اسم ) شب بیداری شب زنده داری . جمع : تهجدات .
معنی کلمه تهجد در دانشنامه اسلامی
این واژه از ریشه ه ج د است. راغب اصفهانی و طَبْرِسی اصل هُجود را به معنای «خوابیدن » دانسته اند، اما به گفته جوهری این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن » و «در شب بیدار شدن » آمده است.
مراد از تهجّد در اصطلاح
مراد از آن در فقه، شب زنده داری جهت اقامه نماز شب، تلاوت قرآن، ذکر خداوند و طلب مغفرت است.
واژۀ تهجّد در روایات و نیز کلمات فقها در خصوص نماز شب، زیاد به کار رفته است؛ به گونه ای که مراد از آن هنگام اطلاق، همان نماز شب است.
تعریف متهجد
متهجِّد کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن نماز از خواب بر می خیزد.
واژه تهجد در قرآن
...
[ویکی شیعه] تَهَجُّد، به معنای شب زنده داری برای خواندن نماز شب، آمرزش خواهی و قرائت قرآن است. بنا بر آیه «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ» نماز شب بر پیامبر اکرم(ص) واجب و بر سایر مومنان مستحب است. براساس احادیث، تهجّد زینت آخرت و شرف مؤمن، موجب سلامت و صحت بدن، فراخی روزی، کفاره گناهان روز، خشنودی خداوند و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است.
پیامبر اکرم(ص): هنگامی که انسان با چشمان خواب آلود، از بستر لذتبخش خود برخیزد تا با نماز شبش پروردگار خود را خوشنود کند، خداوند در مقابل فرشتگانش به او می بالد و می فرماید: آیا بنده مرا نمی بینید که از رختخواب گوارایش برخاسته برای نمازی که من بر او واجب نکردم. گواه باشید که او را بخشودم.
واژه تهجد از ریشه «ه ج د» است. راغب اصفهانی و طَبْرِسی اصل هُجود را به معنای «خوابیدن» دانسته اند، اما به گفته جوهری این واژه از اضداد است، چون در لغت به دو معنای «در شب خفتن» و «در شب بیدار شدن» آمده است. تهجّد در اصطلاح به معنای نماز شب است و متهجِّد کسی است که شبانگاه برای برپا داشتن نماز از خواب برمی خیزد.
[ویکی اهل البیت] این دو عنوان اخلاقی(شب زنده داری و نماز شب) در منابع قرآنی، روایی و اخلاقی با تعابیری چون «تهجد»، به معنی اعمالی که پس از بیدار شدن از خواب گزارده می شود. و «سهر» به معنای بیدار ماندن در شب و «قیام اللیل» به معنای به پاخواستن در شب برای عبادت مطرح شده است و بسیار ملازم هم هستند گرچه یکی نمی باشند؛ زیرا واژه های مذکور به معنی عبادت در شب ها (هر عبادتی گرچه خدمت به بیمار و شیردادن بچه) در فاصله ی پس از نماز عشاء تا اذان صبح است؛ گرچه از نظر زمانی، نیمه ی شب بهتر است. همان طور که نماز شب، برترین اعمال شب زنده داران است.
ریشه واژه تهجّد «ه ج د» از اضداد است که هم به معنای در شب خفتن آمده و هم در شب بیدار بودن. مراد از آن در فقه، شب زنده داری جهت اقامه نماز شب، تلاوت قرآن، ذکر خداوند و طلب مغفرت است.
واژه تهجّد در روایات و نیز کلمات فقها در خصوص نماز شب، زیاد بکار رفته است؛ به گونه ای که مراد از آن هنگام اطلاق، همان نماز شب است. به کسی که عمل تهجّد را بجا می آورد «متهجّد» گویند.
خداوند در قرآن کریم رسول اکرم صلی الله علیه و آله را امر به تهجّد کرده که مراد از آن نماز شب است. بر اساس این آیه کریمه، نماز شب بر پیامبر صلی الله علیه و آله واجب است و این حکم از اختصاصات آن حضرت به شمار می رود. (رجوع شود به: اختصاصات النبی)
از این عنوان در فقه در باب صلات و صوم به مناسبت سخن رفته است. تهجّد به ویژه هنگام سحر جهت عبادت و تلاوت قرآن، استغفار، خواندن نمازهای مستحب بخصوص نماز شب و غیر آن از اعمال عبادی، مستحب مؤکّد است؛ چنان که در شب هایی خاص، همچون شب جمعه، عید قربان و فطر، نیمه شعبان و شب های قدر استحباب ویژه دارد.
علمای اخلاق چون مرحوم فیض و مرحوم ملکی تبریزی و جناب نراقی و امام خمینی شب زنده داری را در چند مصداق عبادی چون دعا و قرائت قرآن و به ویژه نماز شب خلاصه کرده اند، اما حقیقت این است که در منابع اسلامی، مصادیق شب زنده داری بیشتر از نماز شب است:
امام باقر علیه السلام از جد خود نقل فرمود که برای خدای تعالی نداکننده ای است که در سحرها فریاد میزند که آیا خواننده ای هست که او را جواب دهم و حاجت و نیازمندیش را برآورم، استغفارکننده ای می باشد که من او را بیامرزم، طلب کننده ای هست که او را عطا کنم.
[ویکی فقه] تهجد (قرآن). تهجد، به معنای بیدار شدن در شب برای نماز و ذکر خداست. در این مدخل از واژه «تهجد» و جمله هایی مانند «و من آنای اللیل فسبح» و «قم اللیل» استفاده شده است.
۱. ↑ ترتیب العین، فراهیدی، ج۳، ص۳۸۵.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تهجد».
...
جملاتی از کاربرد کلمه تهجد
منابع سال ولادت محمد تقی را ۱۹۵ ه.ق دانسته‌اند؛ اما در ماه ولادتش اختلاف کرده‌اند. شیخ طوسی در مصباح المتهجد، تاریخ دهم رجب را ذکر کرده است. مادلونگ، تاریخ رمضان ۱۹۵ ه.ق را متذکر شده و محل ولادت محمد تقی را، منطقه سریا در نزدیکی مدینه می‌داند.
اما ورد سوم تهجد است و آن نماز شب بود پس از بیداری در نیم شب که دو رکعت در نیمه بازپسین شب فاضلتر از بسیاری نماز در وقت دیگر. که در آن وقت دل صافی بود و مشغله دنیا نبود و درهای رحمت از آسمان گشاده بود و اخبار در فضل قیام شب بسیار است و در کتاب احیا آورده ایم.
بطاعتها که داری در تعبد ز ورد و ذکر و قرآن و تهجد
و قیل لبعضهم ما بال المتهجدین احسن الناس وجوها، فقال لانهم خلوا بالرحمن فاصابهم من نوره. و فی روایة الوالبی عن ابن عباس قال: هو السمت الحسن و الخشوع و التواضع و المعنی ان السجود اورثهم الخشوع و السمت الحسن الذی یعرفون به.
به ترک ملک دو عالم چهار تکبیر است یکی نماز تهجد یکی دوگانهٔ تو
پس سید سجاد که از فرط تهجد شد ختم بر او نامه توفیق و تعبد
پس جهد کند که در میانه شب ساعتی برخیزد و بنماز تهجد که سنت خواجه است علیه‌السلام مشغول شود و آن سیزده رکعت نمازست با وتر وهر چند قراعت درازتر خواند فاضلتر بود و دیگر باره اگر خواهد بخسبد تا بوقت صبح برخیزد و تجدید وضو کند وبذکر مشغول شود تا وقت نماز.
ایا سیدالعباد یا من تورمت له قد ماه من دوام التهجد
شب چو برخیزی تهجد می گراز بعد از آن ذکر خفی کن بیشمار
در مسجد نبوی از ابتدا ستونهایی شناخته شده و معروف وجود داشته‌اند. از جمله ستون مُخَلَّقه (نمازگاه محمد) و ستون مهاجران یا ستون عایشه، ستون توبه، ستون السّریر، ستون مَحْرَسْ (منسوب به علی)، ستون وُفود، مقام جبرئیل (در خانه علی و فاطمه زهرا)، ستون تهجد و ستون حنّانه. می‌باشند.