فیثاغورس

فیثاغورِس (ح ۵۸۰ـ ۵۰۰پ م)(Pythagoras)
ریاضی دان و فیلسوف یونانی. قضیۀ فیثاغورس را عرضه کرد. بیشتر کارهای فیثاغورس دربارۀ اعداد است. او خصوصیات اسرارآمیزی به اعداد نسبت می داد. کشف اعداد مصور ازجمله کارهای او در این زمینه است؛ مثلاً اعداد مثلثی ...، ۱۰، ۶، ۳، ۱، که هریک را می توان به شکل آرایهای مثلث شکل از نقاط نشان داد یا اعداد مربعی ...، ۱۶، ۹، ۴، ۱، که آرایه هایی مربعی از نقاط تشکیل می دهند. همچنین، دریافت که مجموع دو عدد مثلثی متوالی عددی مربعی است، مثلاً ۴=۳+۱، ۹=۶+۳، و ۱۶=۱۰+۶. فیثاغورس در جزیرۀ ساموس زاده شد و ظاهراً از ظلم و جور حاکم خودکامۀ آن جا به کروتونه (کروتون) در ایتالیای جنوبی گریخت. در کروتون، مدرسه ای تأسیس کرد که در ضمن نوعی جمعیت یا انجمن اخوت با شعائر و اعتقاداتی خاص، ازجمله اعتقاد به بقا و تناسخ، بود. انجمن ریاضی و فلسفی فیثاغورسی به توسعۀ علم پرداخت و از نظر سیاسی نیز دامنۀ نفوذ آن به مهاجرنشین های غربی یونان رسید. این امر باعث کشمکش و اغتشاشی شد که به تبعید فیثاغورس به شهر متاپونتوم، در خلیج تارانتو، انجامید. فیثاغورس در این شهر درگذشت. مدرسۀ فیثاغورس حدود ۵۰ سال دایر بود و بعد از آن به کلی از هم پاشید. فیثاغورسیان، شاگردان و پیروان فیثاغورس، توانستند با استفاده از نظریۀ موازی ها ثابت کنند که مجموع زاویه های هر مثلث معمولی برابر با دو زاویۀ قائمه است. همچنین، روشی برای حل هر معادلۀ درجۀ دوم جبری با ریشۀ حقیقی به دست آوردند. آن ها نظریۀ تناسب ها (نسبت ها) را تدوین کردند. این نظریه منجر به گسترش اطلاعات آن ها دربارۀ کسرها شد و به کمک آن، به مطالعۀ هارمونیک ها (هماهنگ ها) در سازهای زهی پرداختند. آن ها دریافتند که هارمونیک اوکتاو با لمس کردن تار در فاصلۀ یک دوم طول آن از یک انتها، هارمونیک پنجم در فاصلۀ دو سوم طول، و بقیه هارمونیک ها نیز به همین ترتیب ایجاد می شوند. کشف عدد گنگ را نیز به فیثاغورسیان نسبت داده اند.