ناجوانمردی

گم شدم در ناجوانمردی خویش شرم میدارم من از مردی خویش

عاشقی دعوی کنی انصاف معشوقت بده ناجوانمردی کنی لاف جوانمردی مزن

نیابی سر فقر از ناجوانمردی که دست دل بود گاه نثار حاصل کونین لرزانش

وفاهایی که من کردم مکافاتش جفا آمد بتا بس ناجوانمردی خدایم بر تو داور باد

در نهاد آن پلنگی و سگی ناجوانمردی و ظلم بدرگی

به کافر نعمتی مشهور گردد ناجوانمردی که با درد جگرسوز تو درمان را به یاد آرد

چونکه آمد بگذرد آن دو یمین ناجوانمردی گرفتش آستین

حکایت: شنودم که روزی به قهستان قومی از عیار‌ان نشسته بودند؛ مردی از در درآمد و سلام کرد و گفت: من رسولم از عیاران مرو و شما را سلام فرستادند و می‌گویند که: در قهستان چنین و چنین عیارانند، یک کس از ما به خدمت شما می آید و سؤالی داریم اگر سوال ما را جواب به صواب دهیت که ما راضی شویم اقرار دهیم به کهتر‌ی شما و اگر جواب صواب ندهید اقرار دهیت به کهتری ما. گفتند: بگوی. گفت: بگویند که جوانمردی چیست و ناجوانمردی چیست و میان جوانمردی و ناجوانمردی فرق چیست و اگر عیاری بر راه گذری نشسته باشد، مردی بر وی بگذرد و زمانی باشد مردی با شمشیر از پس وی فراز آید و قصد کشتن وی دارد و این عیار را پرسد که: فلان مرد ازینجا گذشت؟ عیار را چه جواب باید داد؟ اگر بگوید غمز کرده باشد و اگر نگوید دروغ گفته باشد و این هر دو عیار‌پیشگی نیست. عیاران قهستان چون این مسأله بشنودند به یک دیگر همی‌گریستند. مردی بود در آن میان، نام او فضل همدانی، برخاست و گفت: من جواب دهم. گفتند: بگوی. گفت: اصل جوانمردی آنست که هر چه بگویی بکنی و میان جوانمردی و ناجوانمردی فرق آن‌ست که صبر کنی و جواب عیار آن بود که: از آنجا که نشسته باشد یک قدم فراتر نشیند و گوید: تا من اینجا نشسته‌ام کس نگذشت، تا راست گفته باشد.

شد یقینم که ناجوانمردی در رهش بد زنی نه بد مردی

به رامین ار تو صد چندین شتابی ز من این ناجوانمردی نیابی