تاتارستان

معنی کلمه تاتارستان در لغت نامه دهخدا

تاتارستان. [ رَ / رِ ] ( اِخ ) سرزمینی که تاتارها در آن سکونت داشتند، ساتراپی ( ایالت ) 19 و 20 در زمان داریوش :... اسامی ساترایی ها در کتیبه های داریوش منقوش است ، نقل می شود:...19/ و 20 ساکا ( سکه ) شامل جلگه تاتارستان تا سرحد چین و از طرف مغرب تا ماوراء بحر خزر ( جغرافیای سیاسی کیهان ص 14 و 15 ). تاتارها بمرور بسیار شده اند و ولایتی وسیع پیدا کرده اند و نام آن تاتارستان و حد شمالی آن کلموک مشهور به قالمان و روسیه و حد مشرقی آن تاتارچین و حد جنوبی آن ایران و کابل و حد مغربی آن دریای خزر و این ولایت پنج قسمت شده است : بخارا، ترکمانیه ، ترکستان ، بلخ ، خوارزم ، قرقز. ( انجمن آرا ) ( آنندراج )... هنگامی که پادشاهی عظیم خلفا در حال ویرانی و نابود شدن بود نیرو و اقتداری جدید و تازه نفس در شمال شرقی کشوربرخاست و پس از غلبه بر چند رقیب توانا قلمرو نفوذ و حکمرانی خود را به شتاب بسوی جنوب و مشرق و مغرب در بیشتر سرزمینی که امروز بنام تاتارستان و افغانستان خوانده می شود بسط داد ( دولت سامانی ) مرکز یا سرچشمه این نفوذ بخارا پایتخت ماوراءالنهر بود که شهرهای نامی آن مرو، دومین پایتخت خراسان و نیشابور و هرات و سمرقند بود. ( احوال و اشعار رودکی ص 857 ). مؤلف قاموس الاعلام ترکی آرد: این نام را در سوابق ایام بقطعه پهناور واقع در شمال آسیا اطلاق می کردند که قطعه منچوری یعنی قسمت شمالی دو حکومت چین ، مغولستان ، ترکستان شرقی اصل ترکستان و اقطار معلومه سیبری را در برداشت ، و در واقع نام مسکن وجولانگاه اقوام تورفی و بعبارة اخری آسیای شمالی بود اما امروز تعبیر فوق متروک گشته و اقطار مذکور را ترکستان ، مغولستان ، منچوری ، سیبری و غیره نامند.

معنی کلمه تاتارستان در فرهنگ فارسی

جمهوری است از اتحاد جماهیر شوروی درساحل ولگای متوسط ۳۱۳۱٠٠٠ سکنه پایتخت : قازان.
سرزمینی که تاتارها در آن سکونت داشتند

معنی کلمه تاتارستان در دانشنامه عمومی

جمهوری تاتارستان ( به تاتاری: Татарстан ) ( به روسی: Респу́блика Татарста́н, Respublika Tatarstan ) یکی از جمهوری های روسیه است. پایتخت تاتارستان شهر کازان است.
در نوعی دیگر، نام تاتارستان Tatarstan Cömhüriäte/Татарстан Җөмһүрияте خوانده می شود. اما این نام رسمی نیست. به الفبای لاتین روسی نام تاتارستان، Respublika Tatarstan نوشته می شود؛ در نوع ( قدیمی ) الفبای روسی، نام تاتارستان Тата́рия ( تاتاریا ) که در زمان شوروی بدان جمهوری خودمختار سوسیالیستی تاتار شوروی نیز می گفتند.
تاتارها یکی از بزرگترین قومهای ترک زبان می باشند که در سراسر روسیه و برخی دیگر از جمهوریهای آسیای مرکزی و قفقاز پراکنده اند. قوم تاتار زمانی به مردم ساکن حاشیه رود ولگا و شبه جزیره کریمه گفته می شد. نخستین دولتی که در منطقه تاتارستان کنونی تأسیس گردید بلغاریای ولگا نام داشت که در فواصل قرون ۷ تا ۱۳ میلادی بر این سرزمین و برخی مناطق پیرامونی آن حکمروایی می کرد. این دولت مناسبات تجاری خود را بر حوزه های وسیعی از اوراسیا، خاورمیانه و منطقه بالتیک گسترانیده بود.
اسلام نخستین بار توسط مبلغین مسلمان که در سال ۹۲۲ میلادی از بغداد گسیل شده بودند، به مردمان این منطقه معرفی گردید.
با هجوم ارتش مغول در اواخر دهه ۱۲۳۰ میلادی، دولت بولغاریا ولگا منقرض گردید و متعاقب آن با تجزیه حکومت اردوی زرین ترکان و تاتارها، مردم تاتار در مناطق قازان، آستاراخان، سیبری، کاسیمو، کریمه، مشچِری و ناگای استپس پراکنده شدند. اما مجدداً در دهه ۱۴۳۰ میلادی این منطقه به عنوان پایگاه خانات قازان استقلال خویش را بازیافت و شهر قازان به عنوان پایتخت این منطقه انتخاب گردید.
در دهه ۱۵۵۰ میلادی نیروهای ایوان مخوف، تزار روسیه منطقه تاتارستان را به تسخیر خویش درآوردند و تعدادی از اقوام تاتار از روی اجبار به دین مسیحیت گرویدند و کلیسای مسیحی نیز در قازان تأسیس گردید و بخش قابل توجهی از تاتارها هم برای فرار از فشارهای قومی و مذهبی دولت تزاری، راه مهاجرت را به سوی امتداد اورال پیش گرفتند. در قرن ۱۶ میلادی تقریباً تمامی مساجد این منطقه تخریب شد اما مجدداً در فواصل سالهای ۱۷۶۶ تا ۱۷۷۰ میلادی نخستین مسجد در دوره کاترین دوم در این جمهوری ساخته شد. حتی مهاجرت تاتارها در قرن نوزدهم نیز تداوم یافت و در این موج جدید مهاجرت بخشی از آنها راهی غرب سیبری و آسیای مرکزی شدند.

معنی کلمه تاتارستان در دانشنامه آزاد فارسی

قازان، (نام سابق: جمهوری خودمختار تاتار) جمهوری خودمختار در شرق فدراسیون روسیه، با ۶۸هزار کیلومتر مربع مساحت و ۳,۶۵۸,۰۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۰). ۴۸ درصد از جمعیت آن تاتار و ۴۳ درصد روس اند. مرکز آن قازان است. صنایع نفت، گاز طبیعی، مواد شیمیایی، و نساجی و تولید الوار دارد و دارای زمینی حاصل خیز است که لبنیات تولید می کند. این ناحیه در حوضه های رودهای ولگا و کامای سفلا واقع شده و بیشتر آن استپ پردرخت است. شهرهای آن عبارت اند از چیستوپول، نابرژنیه چلنی، و بوگولما. تاتارستان از قرن ۱۰م، که اسلام ظهور کرد، سرزمینی از کشور ولگا ـ کامای بلغار بود. در ۱۲۳۶م اردوی زرّین مغول آن را اشغال کرد. تا ۱۵۵۲ که به روسیه منضم شد، پایتخت خانات قازان بود. از ۱۹۲۰ جمهوری خودمختار شد و از ۱۹۹۲ به جمهوری مستقل در فدراسیون روسیه تبدیل شد. در اوت ۱۹۹۰، مجمع جمهوری، وضعیت تاتارستان را جمهوری کامل، با «حاکمیت» اقتصادی و سیاسی، اعلام کرد و در آوریل ۱۹۹۱ تظاهرات مردمی در حمایت از این اقدام به راه افتاد. در ژوئن ۱۹۹۱ تاتارستان در انتخابات ریاست جمهوری روسیه شرکت نکرد و در مارس ۱۹۹۲ از پیوستن به پیمان فدرال خودداری ورزید، از مجموع بیست حزب سیاسی فرعی در روسیه، هجده حزب پیمان مذکور را در مسکو امضا کردند. همه پرسی ۲۱ مارس ۱۹۹۲ از تبدیل تاتارستان به کشور دارای حق مالکیت در چارچوب روسیه حمایت کرد، اما سرانجام در فوریۀ ۱۹۹۴ با توافق روسیه تاتارستان از خودمختاری نسبتاً زیاد در فدراسیون روسیه برخوردار شد.

معنی کلمه تاتارستان در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تاتارِسْتان، از جمهوری های خودمختار فدراسیون روسیه است.
این جمهوری با ۸۳۶‘ ۶۷ کمـ ۲ وسعت و ۳۲۹‘۷۸۶‘ ۳ تن جمعیت (۱۳۸۴ش/۲۰۰۵م) در مرکز فدراسیون روسیه و در خاور بخش اروپایی آن کشور در قسمت میانی رود ولگا جای دارد. تاتارستان از شمال به جمهوری های خودمختار ماری و اودمورت، از خاور به جمهوری خودمختار باشقیرستان، از باختر به جمهوری خودمختار چوواش، و از جنوب به استان های اولیانوفسک، سامارا و اورنبورگ محدود است. تاتارستان سرزمینی کم ارتفاع است که حدود ۹۰٪ وسعت آن را جلگه های پست و همواری با میانگین ۲۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا تشکیل می دهد. بلندترین ناحیۀ آن بوگولما ـ بلبی با بلندی ۳۴۳ متر از سطح دریا در کرانۀ غربی رود ولگا واقع است.
نواحی تاتارستان
جمهوری تاتارستان را می توان از لحاظ عوارض طبیعی به ۳ ناحیۀ ساحل غربی رود ولگا، ناحیۀ شمالی رود کاما، و ناحیۀ جنوبی و جنوب شرقی رود کاما تقسیم کرد. ولگا و کاما مهم ترین رودخانه های جمهوری تاتارستان است. رود ولگا با مسیر شمالی ـ جنوبی در انتهای غربی تاتارستان، و کاما به عنوان بزرگ ترین شاخۀ رود ولگا با جهت شرقی ـ غربی در بخش بزرگی از اراضی جمهوری تاتارستان جاری است. رودخانه های بِلایا و ویاتکا، از شاخه های رود کاما، از دیگر رودخانه های مهم و قابل کشتیرانی تاتارستان است که در شرق تاتارستان به کاما می پیوندند. این رودخانه ها در حمل و نقل کالا و مسافر در این جمهوری نقش بسزایی دارند. افزون بر این ها حدود ۱۲۰ رودخانۀ کوچک در این سرزمین جریان دارد. بجز قازان که عمده ترین بندر رودخانه ای تاتارستان است، زلیونودولسک (Zelyonodolsk)، چیستوپل (Chistopol) و نابرژنیه چلنی (Naberezhnye Chelny) از بنادر مهم تاتارستان به شمار می آیند.
آب و هوا
تاتارستان دارای آب و هوای معتدل برّی است و زمستان های طولانی و سخت، و تابستان های معتدل دارد. میانگین دمای آن در زمستان۱۶- و در تابستان ۱۹+ سانتی گراد است و میانگین بارش سالیانۀ آن بیش از ۵۰۰ میلی متر است.
اقتصاد تاتارستان
...

جملاتی از کاربرد کلمه تاتارستان

خاخام‌هایی که در جوامع مناطق دیگر مسلمان (قبرس شمالی، جمهوری‌های روسیه تاتارستان و باشکورتستان) خدمت می‌کنند نیز نمایندگانی در اتحادیه دارند. اتحادیه در حال حاضر از ۴۰ خاخام تشکیل می‌شود که مدام در جهان اسلام زندگی می‌کنند.

وقتی آلسو یک سال داشت خانواده‌اش از تاتارستان به سیبری مهاجرت کردند. تا سن هشت سالگی او با پدربزرگ و مادربزرگش در سیبری زندگی کرد. در سن پنج سالگی از پدر و مادرش پیانو خواست. بعد از اجازه گرفتن از پدر و مادرش به مدرسه خصوصی موسیقی رفت. پس از زندگی در مسکو با توجه به کسب و کار پدرش، او سپس به شهر نیویورک رفت و بعد از آن برای تحصیل به انگلستان رفت و وارد یک کالج خصوصی معماری شد. آلسو در حالی که در لندن زندگی می‌کرد ولی اغلب به روسیه بازمی‌گشت و از کشورش دیدن می‌کرد.

«آشیانه پرستوها» یا «مدرسهٔ دولتی ۴»، آموزشکده‌ای برای تربیت جاسوس در اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود که در قازان، تاتارستان در جنوب شرقی مسکو قرار داشت.