سامانی

ای فلک تا نیم جانی هست، سامانی بده تا تو فکر نان کنی، مهمان ما برخاسته ست

مؤلف کتاب جغرافیایی حدود العالم که خود در خراسان و معاصر دولت سامانی بود، وضع آنجا‌ را چنین توصیف کرده:

از او جز دور سامانی نبینی تر آن به که خاموشی گزینی

دوران سامانی یکی از دوران‌های درخشان در ادب پارسی به‌شمار می‌رود.

محمد بن نصر مروزی (۸۱۷- ۹۰۶م) فقیه شافعی در سدهٔ سوم قمری بود. زادهٔ بغداد، مروی‌اصل، پرورش‌یافتهٔ نیشابور و درگذشته سمرقند بود. وی از جمله کسانی بود که مذهب شافعی را به نیشابور بردند. وی در سال ۵۷۲ به سمرقند سفر کرد و با برخورداری از حمایت اسماعیل بن احمد سامانی تا پایان عمر به تعلیم پرداخت.

گر سرم را هست سامانی همه سودای توست نقد داغ است ار به چیزی دسترس باشد مرا

قطره تا موج محیط بی نیازی گوهر است می توان سامانی از هر پاره کشتی گرفت

اَلْبَدْءُ وَالتّاریخ (نوشته ۳۵۵ ه‍.ق)، که در زبان فارسی با نام آفرینش و تاریخ شناخته می‌شود، کتابی عربی از ابونصر مُطَهَّر بن طاهر مَقْدِسی دربارهٔ تاریخ از آغاز آفرینش تا رویدادهای زمان نگارش آن است. مقدسی این کتاب را برای یکی از امیران سامانی نوشت. نام مقدسی در کتاب نیامده و به همین خاطر، بعضی افراد مانند ابن وَردی و حاجی خلیفه، آن را به ابوزید احمد بن سهل بلخی نسبت داده‌اند. اما ثَعالِبی، ابوالْمَعالی رازی و بَناکَتی که از این کتاب بهره برده‌اند، آن را از مقدسی دانسته‌اند. مقدسی در نگارش این کتاب از منابع بسیاری مانند خدای‌نامه، سِیرُ الْعَجَم، تاریخ خورْزاد، کتابُ الْقِرْءانات، کتابُ الْخُرَّمیّه، کتابُ الْمُعَمَّرین، تاریخُ مُلوکِ الْیَمَن استفاده کرده است.

زپنجه سال سامانی سرانجام نشد این پنجروزه کی توانی

ساغر زده می‌آئی و کیفیت مستی از بی سر و سامانی رفتار تو پیداست

مایه ای از خون دل و زگریه سامانی نداشت هر که چون مینا به بزمت چشم گریانی نداشت

بیشترین میزان طلاق در منطقهٔ (۸) رخ داده‌است. محلهٔ عمان سامانی با ۲۲۲ نفر تراکم جمعیت در هر هکتار و ۵۵ درصد مهاجر، بالاترین میزان تراکم جمعیت را در شهر اصفهان دارد.

گر چه کار عاشقان پیوسته سامانی نداشت اینچنین یک بارگی هم ابتر و در هم نبود

خواندم کتاب دولت سامانی و آل سبکتکین و فریقون را

رفت که بودی مرا کار به سامان، دریغ! نوبت کارم کنون بی سر و سامانی است