بیات ترک
معنی کلمه بیات ترک در فرهنگ معین
معنی کلمه بیات ترک در فرهنگ فارسی
معنی کلمه بیات ترک در دانشنامه آزاد فارسی
نام یکی از آوازهای ایرانی و از مُتعّلقات دستگاه شور. شاهد آن درجۀ سوم شور است و گام آن برخلاف ابوعطا و دشتی که همان گام شور است، از درجۀ سومِ شور آغاز می شود. منظور از گام دُوری از نت ها در فاصلۀ اکتاو یا کمتر از آن در فاصلۀ چهارم یا پنجم است که روی اغلب درجه های آن مقام یا لحن یا گوشۀ خاصی بنا می شود و با مفهوم اروپایی آن تفاوت دارد. این آواز مانند دشتی و افشاری نت متغیر ندارد و تنها مُدگردی آن از طریق گوشۀ شکسته، به افشاری است. برخی از گوشه های بیات ترک که امروز متداول است عبارت اند از درآمد، کرشمه، جامه دران، دوگاه و مهدی ضرابی، فیلی، شکسته، شهابی، قطار، روح الارواح، مهربانی، و مثنوی. دُعای مخصوص اذان در بیات ترک و در گوشۀ روح الارواح خوانده می شود و بهترین اذانی که تاکنون خوانده شده اذانِ مؤذن زاده اردبیلی است. گوشۀ شهابی را ابوالحسن صَبا وارد ردیف بیات ترک کرد. عارف قزوینی، تصنیف ساز معروف دورۀ قاجار و اوایل پهلوی، اعتقاد داشت که نام اصلی بیات ترک، بیات زند است و اصولاً ترک ها چنین آواز و لحنی ندارند. خاتمۀ بیات ترک اغلب روی نت شاهد آن، درجۀ سوم شور، است؛ مگر در گوشه روح الارواح که به شور ختم می شود. دور نت ها در فاصلۀ یک اکتاو در پرده های بیات ترک از مایۀ do. فاصلۀ نت ها و درجه ها از هم در گام بیات ترک عبارت اند از دومِ بزرگ، دومِ بزرگ، دومِ کوچک، دومِ بزرگ، دومِ بزرگ، دومِ نیم بزرگ، دومِ نیم بزرگ. برخی از آهنگ های معروف در بیات ترک عبارت اند از دوضربی ترک اثر صبا؛ بس کن ای دل اثر عارف قزوینی؛ بر آستان جانان اثر پرویز مشکاتیان با صدای محمدرضا شجریان؛ و دوضربی ترک اثر علی اکبر شهنازی.
معنی کلمه بیات ترک در ویکی واژه
جملاتی از کاربرد کلمه بیات ترک
این اثر در گوشهٔ روح‌الارواحِ آواز بیات ترک، از دستگاه شور خوانده شده‌است. رحیم مؤذن‌زادهٔ اردبیلی در این مورد گفته‌است:
ادبیات ترکی استانبولی شامل قطعات شفاهی و متون نوشته شده به زبان ترکی استانبولی می‌شود، چه در شکل عثمانی چه در اشکال کمتر ادبی آن مانند گونه‌ای که امروزه در جمهوری ترکیه به آن صحبت می‌شود. زبان ترکی عثمانی که اساس بیشتر مجموعه نوشتارها را تشکیل می‌دهد، تحت تأثیر فارسی و عربی بود و به الفبای ترکی عثمانی نوشته می‌شد.
در ایران بیشتر اذان را در آواز بیات ترک در گوشه روح‌الارواح می‌خوانده‌اند. به ویژه اذان مؤذن‌زاده اردبیلی که این استعداد در خانواده او موروثی است. اذان را در شور و شهناز و حجاز ابوعطا هم می‌خوانند. بسیاری از خوانندگان آواز در موسیقی ایران مرتبه مؤذنی نیز داشته‌اند. در مراسم تعزیه اگر اذان گفته شود، حتماً به آواز کردی است.
فرهنگ ادبی در ایران، دربرگیرندهٔ فرهنگ‌های ادبی گوناگونی به زبان‌های رایج در ایران است. ادبیات فارسی (به فارسی، رایج‌ترین زبان کشور)، ادبیات ترکی آذربایجانی (به ترکی آذربایجانی، دومین زبان رایج کشور)، و ادبیات کردی (به کردی، سومین زبان رایج کشور)، در میان فرهنگ‌های ادبی مدرن ایران هستند.
حسین صبحدل از جمله موذنینی است که به تمام زوایای موسیقی ایرانی تسلط کافی دارد و همین مسئله باعث خلق اذان او در مایه بیات ترک شد. اذان او همانند مؤذن زاده در یک دستگاه است اما دو نوع متفاوت را با شیوه مختلف آوازی بیان می‌کند.
بیات ترک با دستگاه شور رابطهٔ نزدیکی دارد و برخی گوشه‌هایش، از قبیل مهدی ضَرّابی (که بر نت شاهد شور تأکید دارند)، در تقویت این ارتباط مؤثر هستند. بیات ترک همچنین به دستگاه ماهور نیز نزدیک است و برخی گوشه‌های آن نظیر دلکش و شکسته را می‌توان در بیات ترک نیز اجرا کرد. گوشهٔ جامه‌دران که در دستگاه همایون نیز وجود دارد، گاهی در مایهٔ بیات ترک اجرا می‌شود. اوج آواز بیات ترک با استفاده از گوشهٔ قرائی اجرا می‌شود. مهم‌ترین گوشهٔ بیات ترک، گوشهٔ قطار است که گوشه‌ای اصیل دانسته می‌شود و دوبیتی‌های بابا طاهر را با آن اجرا می‌کنند.
مهم‌ترین گوشه‌های آواز بیات ترک، درآمدها، دوگاه، روحُ الارواح، مهدی ضَرّابی، قطار، و قرائی هستند. گوشه‌های دیگری که در این دستگاه اهمیت دارند عبارتند از شهابی، مهربانی، مثنوی، سارنج، بهبهانی، داد و طبرستانی. برخی گوشه‌های دستگاه ماهور نیز در اجرای بیات ترک ممکن است به کار بروند نظیر گشایش، فیلی و شکسته.
علاوه بر ترجمه لیلی و مجنون نظامی به زبان ترکی، در ادبیات ترکی منظومه‌های تقلیدی‌ای از لیلی و مجنون سروده شدند که اغلب تحت تأثیر لیلی و مجنون نظامی بوده و به داستان اصلی وفاداری نشان داده‌اند. ازجمله شاعران ترک که مثنوی لیلی و مجنون سروده‌اند، محمد فضولی است. این مثنوی در سال ۹۴۲ قمری سروده شده‌است. اعتقاد بر این است که این مثنوی تحت نفوذ نظامی سروده شده‌است؛ ولی یک محقق ترک به نام نهاد تارلان مدعی است که فضولی در سرودن این منظومه تحت تأثیر هیچ‌کس نبوده و این منظومه را زاده قریحه و شخصیت فضولی دانسته‌است.
گوشه‌ای با نام مثنوی در افشاری، بیات ترک، همایون و بیات اصفهان وجود دارد و نام آن بیشتر به نوع شعری که همراهش به آواز خوانده می‌شود (مثنوی، به ویژه مثنوی معنوی) اشاره می‌کند و از همین رو در تمام دستگاه‌ها قابل اجراست. گوشهٔ مثنوی‌پیچ به‌طور خاص به خاطر جهشی به اندازهٔ یک فاصلهٔ پنجم درست به سمت بالا در ابتدای گوشه، و سپس یک بازگشتی پلکانی به درجات پایین‌تر، شناخته می‌شود. اشعار مثنوی در بحر رَمَل (بر وزن فاعلاتُن فاعلاتن فاعلات) هستند.
دهه ۳۰ میلادی را می‌توان سرآغاز شروع فعالیت‌های ادبی آخوندوف معرفی کرد. در این مدت وی به جمع‌آوری افسانه‌ها و داستان‌های مردمی ترکمن پرداخته و پس از بازگشت از روسیه، در دپارتمان ادبیات انستیتو علمی-تحقیقاتی زبان و ادبیات ترکمنستان بطور موازی در کنار تدریس زبان ترکمنی در دانشگاه به فعالیت علمی خود ادامه می‌دهد.