بویایی

عصب بویایی (زوج یکم) و بینایی (زوج دوم) فاقد هسته هستند، درحالی که بقیه اعصاب مغزی دارای یک یا چند هسته می‌باشند.

ماهی‌ها برای جفتگیری از خود بوی خاصی ترشح می‌کنند برای نمونه ماهی قرمز این بو را از راه ادرار خود منتشر می‌کند، ماهی‌ها با این کار هم در می‌یابند که کدام ماهی‌ها برای جفت‌گیری آماده اند و هم اینکه آمادگی غده‌های خود را می‌سنجند. بوهای جنسی را بیشتر ماهی‌های نر تولید می‌کنند. حتی ماهی‌های بسیار کوچک که بویایی ضعیف تری نسبت به ماهی‌های بزرگ دارند اما از بویایی جنسی برخوردارند.

باغ را دست صبا، عنبر نهد در آستین راغ را جیب هوا، مشکین ز بویایی کند

همچنین کوسه‌ها می‌توانند جهت بویی که حس می‌کنند را هم تشخیص دهند آن‌ها این کار را بر اساس زمان‌بندی هر بار که هر یک از سوراخ‌های بینی، بو را حس کرده‌اند، انجام می‌دهند. می‌توان گفت بویایی ماهی‌ها نسبت به جانوران خاکی مانند پستانداران چیزی کم ندارد.

دو مقاله بعدی که پانزده فصل دارد، ترکیب و مرکبات بدن، اعم از مزاج کلی، مزاج اعضاء، مزاج دندان‌ها، بحثی راجع به اخلاط و اصناف آن، توضیحاتی راجع به مغز و نخاع و عصب، مباحثی راجع به استخوان بندی و تشریح اعضای بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و اعضای دیگر سر و عضلاتشان مطرح می‌باشد.

معاینه فیزیکی ممکن‌است که شامل بررسی علائم حیاتی‌ای همچون: بررسی دما، فشار خون، نبض و تعداد تنفس باشد. پزشک یا پرستار باید از حواس بینایی، شنوایی، لامسه و نیز گاهی بویایی (در عفونت، اورمی، کتواسیدوز دیابتی) با هم استفاده کند.

شنوایی اسب خوب است و هر گوش آن می‌تواند تا ۱۸۰ درجه به دور خود بچرخد. در نتیجه اسب توان آن را دارد تا صدای همهٔ ۳۶۰ درجهٔ پیرامونش را مستقیم دریافت کند بدون آنکه نیاز باشد سرش را بگرداند. بویایی آن‌ها از انسان بسیار قوی تر است اما حس کلیدی برای آن‌ها نیست، آن‌ها بیشتر بر بینایی خود تکیه می‌کنند.

و پس از آن پنج مرتبت است که آنرا بباید دانستن و اندر آفرینش جسمی مثل آن پنج حواس است چون شنوایی و بینایی و بویایی و چشایی و بسایی و اندر آفرینش نفسی تمییز است و تقسیم و تنزیل و تالیف و تاویل و جمع کردن میان آن و اندر عالم دین مانند این پنج ناطق است و اساس و امام و حجت و داعی و اندر مرتبت پیغمبری مانند این پنج آن پنج اولوالعزم است و نبی ووصی و امام و مانند این پنج میانجی میان اولو العزم و میان عالم علوی نیز پنج بوده اند و هست چون قلم و لوح و میکائیل و اسرافیل و جبرئیل .

همچنین پژوهش‌های تازه نشان داده که برخی بیماران کووید-۱۹ دچار نابویایی و ناچشایی کوتاه‌مدت شده‌اند که احتمالا به علت درگیری اپیتلیوم عصب اول مغزی یعنی عصب بویایی است که از یک هفته تا چند هفته و به ندرت تا یکسال ممکن است طول بکشد. نابویایی بیشتر از یکسال برگشت ناپذیر تلقی می شود.

جمجمهٔ شکوفه یداللهی در اثر ضربات وارده دچار شکستگی شد و حس بویایی اش را از دست داد، قسمتی از انگشت دست امیر نوری قطع شد، شکستگی گونه و فک و چند دندان پوریا نوری را منجر شد و شکستی شدید از ناحیه سر برای کسری نوری را به دنبال داشت.

چون شوم نومید از آن آهو که مشکش دم به دم در طلب می‌داردم از بوی و از بویاییی

آسیب بویایی‌پریشی باعث می‌شود تا مغز از شناسایی درست رایحه «طبیعی» یک بو ناتوان شود و آن را بویی ناپسند حس کند.

یکی ز خویش برون آی همچو نافه ز پوست اگر ز خلق ستوده چو مشک بویایی

دستگاه عصبی محیطی شامل ۳۱ جفت عصب نخاعی، دوازده جفت عصب مغزی (به غیر از بویایی و بینایی) و دستگاه عصبی خودکار است.

گرچه پیوستهٔ جان است تن تیره، ولیک شاخ را نیست خبر هیچ ز بویایی سیب

ز بویایی ناقص نیز کم گوی که از یک میل موشی بشنود بوی