حجاز

نقلست که چون به حجاز رفت اهل فید او را گفتند ما را سخن گوی بر منبر شد و سخن می‌گفت. مستمع نیافت روی به قنادیل کرد که با شما می‌گویم سخن محبت درحال آن قنادیل بر یکدیگر می‌آمدند و پاره می‌شدند.

از نویسندگان برجسته‌ای که در این مجله آثار قلمیشان را می‌خوانیم یکی سید حسن تقی‌زاده است و دیگری محمود محمود، که به اسلوب مرسوم خود در مجله آینده و نشریات دیگر، مقالاتش را با نام قلمی «رسول نخشبی» منتشر می‌کرد. از ادبای مشهور جوان‌تر آن روزگار چون احمد کسروی، سعید نفیسی، محمدمطیع الدوله حجازی، دکتر صادق رضازاده شفق، غلامرضا رشید یاسمی و مجتبی مینوی نیز مقالاتی می‌بینیم.

محمد بن عبدالله بن مسلم شهرت‌یافته به ابن المولیٰ (؟ -۷۵۶م) شاعر حجازی مخضرم بود که هر دو دولت امویان و عباسیان مدح نمود. جز این، به غزل نیز پرداخت.

تا نگویی سفر صوب حجازست صواب وقت باشد که تو را راه خطا، باید رفت

المسعود یوسف (عربی: الملك المسعود صلاح الدين أبو المظفر يوسف بن محمد؛ ۱ ژانویهٔ ۱۲۰۱ – ۱ ژانویهٔ ۱۲۲۹)، آخرین امیر ایوبی یمن و حجاز از سال ۱۲۱۵ تا ۱۲۲۹ بود. پس از وی سلسله رسولیان در یمن به قدرت رسیدند.

جسته از محنت و بلای حجاز رسته از دوزخ و عذاب الیم

که مانده است ز مال حجاز هر چه بجا به این جوان عرب ده که او بود اولی

خیز که شد پرده کش و پرده ساز مطرب عشاق ز راه حجاز

از دل پرده نشینان حجازی عراق می دود تا بفلک ناله و فریاد امشب

کرد رو سوی خیام و ز سر سوز و گداز گفت کی باب گرامی من ای میر حجاز!

بدان بزرگ حسینی نوای پرده ی راز کزو بلند شد آوازه ی نهفت حجاز

ابراهیم بن علی کُنانی قرشی شهرت‌یافته به ابن هَرمه (۷۰۸–۷۸۶م) شاعر مدح‌سرای حجازی بود که فاطمیان، امویان و عباسیان را مدح نمود. جز مدح، در هجو و فخر و حکمت نیز سرود. او را بسیار دلبستهٔ شراب دانسته‌اند تا حدّی که یک بار رئیس امنیت مدینه او را بازداشت.او شاعر مخضرم دو دولت بوده‌است. به دمشق رفت و ولید بن یزید را مدح نمود اما سپس به طالبیان (پیروان علی) پیوست. آخرین شاعران مخصرم اموی شمرده می‌شود.

او با تو در حجاز و ز بیم سنان او در روم زلزله است و به هندوستان وباست

شامل ۲۵۶ صفحه مروری بر اوضاع سرزمین حجاز، خاندان وی، معرفی ویژگی‌های عبادی، اخلاقی و رفتاری و علمی و نهایتاً بررسی عهدنامه مالک اشتر

اگر جانت مرکب ندارد ز دانش مکن خیره رنجه به راه حجازش

در بخشی از این کتاب، از قول ناصر حجازی آمده‌است: «وقتی نام «زرافشان» را می‌شنوم تمام عکس‌های دوران جوانی‌ام از مقابل چشم‌هایم رژه می‌روند.»