جبرییل

جِبْرَئیل
(یا: جبرائیل) در عبری به معنای مرد خدا؛ در قرآن، فرشتۀ مقرب الهی و مأمور رساندن وحی به پیامبر (ص). در عهد جدید، مَلَک مقرّب که پیشاپیش از تولد یوحنای مُعمِدان به زکریا (ع) و از ولادت عیسی (ع) به مریم عذرا خبر داد. در عهد عتیق، نام او در صحیفۀ دانیال آمده است. یکی از دو فرشته ای است که نامش (سه بار) در قرآن به صورت «جبریل» ذکر شده است (بقره، ۹۷ ـ ۹۸؛ تحریم، ۱۴). به گفتۀ قرآن ولادت عیسی (ع) را به مریم بشارت داد (مریم، ۱۷). او حامل وحی قرآن به پیامبر بود و در آیۀ ۹۷ سورۀ بقره تصریح شده که جبرئیل به دستور خداوند قرآن را بر دل پیامبر نازل کرده است. «الرّوح الامین» (شُعرا، ۱۹۳)، «شدیدالقوی» (نجم، ۵) و «رسول کریم» (تکویر، ۱۹ـ۲۱) نیز نامیده شده است. در آیات اخیرالذکر: اِنّهُ لَقولُ رسولٍ کَریم؛ ذی قُوَّةٍ عِندَ ذِی العَرشِ مَکین؛ مُطاعٍ ثَمَّ اَمینٍ؛ خداوند او را به شش صفت توصیف کرده است: ۱. رسول؛ و این دلالت دارد بر این که او قرآن را به پیامبر وحی می کند؛ ۲. کریم؛ نشان می دهد که نزد پروردگار کرامت و احترام دارد و عزیز است؛ ۳. نیرومند؛ نشان دهندۀ قدرت و قوّت بالغۀ اوست؛ ۴. مَکین؛ یعنی دارای مقام و منزلت نزد خدای صاحب عرش است؛ ۵. مُطاع؛ دلالت دارد بر این که او نزد خدا دستوردهنده ای است که زیردستانش دستوراتش را به کار می بندند. از همین جا معلوم می گردد که جبرئیل در کار خود یارانی از فرشتگان دارد. در برخی تفاسیر، ازجمله در المیزان، سه گروه نامبرده در آغاز سورۀ صافّات را فرشتگان حامل وحی دانسته اند. ۶. امین؛ یعنی در رساندن وحی و رسالت، خیانت و دخل و تصرف نمی کند.