تصوف

و گفت: تصوف آزادی است و جوانمردی و ترک تکلف و سخاوت.

بدان که ابتدای احوال این جماعت از عهد رسول ظاهر شده است که در روزگار او جماعتی بوده‌اند از متصوفه که همهٔ معانی تصوف دریشان جمع بود. این طریق از آن عهد ممهد شد، و همچنین خواهد بود الی یوم القیامة.

و ازین جمله متصوفه‌اند. روندگان این راه، و به مدد اجتماع، آراسته ظاهر و پیراسته باطن‌اند.

اهمیت شخصیت حمدون قصار ازآن جهت است که او طریقهٔ ملامت را برای اولین بار در نیشابور- که با خراسان امروز ایران هم محدود است - اشاعه داد. تفکری که بعدها در میان گروه‌های گوناگون تصوف پیروان زیادی جلب کرد و زمینه‌ساز ایجاد فرقه‌هایی دیگر از تصوف شد. بنا به نظر عبدالباقی گلپنارلی حمدون قصار پیر و اشاعه دهنده اصلی ملامیه در دوره اول آن می باشد.

اگر آسان بود تصوف او که در این ره امام ما دارد

به صفات حمیده متصف بوده. مدتی سرداری نموده شجاعت داشته. آخر ترک منصب گفته، تصوف پذیرفته. سالها سر و پا برهنه سیاحت می‌کرد تا فوت شد. تیمّناً یک رباعی از او نوشته شد:

خواجه بوعلی سینا با شیخ در خانه شد و در خانه فراز کردند و سه شبانه روز با یکدیگر بودند و به خلوت سخن می‌گفتند که کس ندانست و نیز به نزدیک ایشان در نیامد مگر کسی که اجازت دادند و جز به نماز جماعت بیرون نیامدند، بعد از سه شبانه روز خواجه بوعلی برفت، شاگردان از خواجه بوعلی پرسیدند که شیخ را چگونه یافتی؟ گفت: هر چه من می‌دانم او می‌بیند، و متصوفه و مریدان شیخ چون به نزدیک شیخ درآمدند، از شیخ پرسیدند که ای شیخ، بوعلی را چون یافتی؟ گفت: هر چه ما می‌بینیم او می‌داند.

تصوف، روشی از سلوک باطنی است. در تعریف تصوف، نظرات مختلفی بیان شده اما اصول آن بر پایه طریقه ایست که شناخت خالق جهان، کشف حقایق خلقت و پیوند بین انسان و حقیقت از طریق سیر و سلوک عرفانی باطنی و نه از راه استدلال عقلی جزئی میسر است. موضوع آن، نیست شدن خود، و پیوستن به خالق هستی و روش آن اصلاح و کنترل نفس و ترک علایق دنیوی و خویشتن داری است.

و گفت: تصوف ذکر است باجتماع و وجدی است باستماع و عملی است باتباع.

بدان که متصوفه را الفاظ است و دقیقه‌ها در سخن و خرده‌ها در احوال که هر غافلی بدان واقف نشود، و آن از کتاب و سنت بیرون نیست.

سید اشرف جهانگیر سمنانی (درگذشته ۸۰۸ ه‍. ق؛ به روایتی ۲۷ محرم سال ۸۰۰ ه‍.ق) از صوفیان و عرفای ایرانی نیمه دوم قرن هشتم و نهم هجری و از عرفای بزرگ شبه قاره هند بود که شهرت او به‌ویژه در هندوستان زیاد است. کتاب «لطایف اشرفی» او یکی از مهم‌ترین کتاب‌های متصوفه به‌شمار می‌رود. جهانگیر سمنانی بنیان‌گذار شاخهٔ اشرفیه از سلسلهٔ کبرویه است. همچنین در برخی منابع از وی با لقب مخدوم نیز یاد شده است.

و گفت: تصوف قطع علایق است و رفض خلایق و اتصال به خلایق.

در سده دهم میلادی، منطقه کنونی ازبکستان جزئی از قلمرو سامانیان بود. در زمان سامانیان نخستین شاعران پارسی‌زبان، ادب فارسی را در شهرهایی چون سمرقند و بخارا پایه‌گذاری کردند. یکی دیگر از نقاط عطف فرارود شکل‌گیری و گسترش طریقه‌های گوناگون تصوف در آن زمان است. منطقه کنونی ازبکستان بعدها به ترتیب جزئی از حکومت‌های غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، تیموریان و ازبک شد.

امیر اویس ملقب به «جلال الدوله» یا «شمس الدوله» از بزرگان دولت شاه اسماعیل صفوی بوده است. وی در سال ۸۹۰ هجری قمری به دنیا آمد. مذهب ا‌و شیعه و به تصوف مایل بوده است. وی مردی شجاع و دلاور بوده و در جنگ پس از خون ریزی‌های زیاد در سن سی سالگی در تاریخ هفدهم رمضان سال ۹۲۰ هجری قمری بدرود حیات گفت. [۱]

تصوف ترک نام و ترک ننگ است بتحقیقش مجال لفظ تنگ است

احمد خضرویه، ابوحامد احمدبن خضرویهٔ بلخی، از مشایخ متصوفهٔ خراسان.