رذایل

پس در مقابل هر جنسی از صفات فاضله، دو جنس از اوصاف رذیله متحقق خواهد بود و چون دانستی که اجناس و سر فضایل چهارند، پس اجناس رذایل هشت خواهند بود و رذیله ضد حکمت است.

فضایل و رذایل از نظر فضایل اخلاقی در یونان باستان و خوش‌روانی مدرن، عبارت از سرشت‌های پیچیده‌ای هستند که شامل اجزای عاطفی و ذهنی می‌باشند. یعنی با این سرشت‌ها هم می‌توان به‌خوبی استدلال نمود که کار درست چیست (به خردمندی در بخش ذیل مراجعه کنید) و هم می‌توان احساسات و عواطف خود را به‌صورت درست به‌کار برد.

در احادیث وارد شده است که «هرگاه خدای تعالی سر بنده را در دنیا بپوشاند، کرم او از آن بالاتر است که در آخرت ظاهر گرداند و اگر در دنیا پرده از آن براندازد، از آن کریم تر است که دوباره در آخرت آن را ظاهر نماید» و نیز وارد شده است که «در روز قیامت بنده ای را بیاورند که گریان باشد خطاب رسد که چرا می گریی؟ عرض کند: گریه می کنم بر آنچه در این روز از عیوب من در نزد آدمیان و فرشتگان ظاهر خواهد شد خداوند عالم می فرماید که ای بنده من تو را در دنیا رسوا نکردم، و حال آنکه تو مشغول معصیت من بودی و می خندیدی، چگونه امروز تو را رسوا می کنم، و حال اینکه معصیت نمی کنی و گریانی» مروی است که «در فردای محشر جناب پیغبر صلی الله علیه و آله و سلم از داور اکبر مسئلت می نماید که محاسبه امت او را در حضور فرشتگان و پیغمبران و سایر امتان نکند، تا عیوب آنها بر ایشان ظاهر گردد، بلکه به حساب ایشان چنان برس که بجز تو و من، دیگر کسی بر آن مطلع نگردد خطاب الهی رسد که ای حبیب من من به بندگان خود از تو مهربانترم، چون تو روا نداری که عیوب ایشان نزد غیر تو ظاهر شود، من روا ندارم که بر تو هم ظاهر گردد و ایشان در پیش تو شرمسار شوند من خود به تنهائی به محاسبه ایشان پردازم، و چنان که بجز من احدی بر عیوب ایشان مطلع نگردد» پس هرگاه عنایت پروردگار در پوشیدن عیوب بندگان تا به این حد بوده باشد، پس ای مسکین غافل، و ای مبتلای به انواع عیوب و رذایل، ترا چه افتاده است که این پرده از عیوب بندگان خدا برمی داری، و سعی در فاش کردن بدیهای ایشان می نمائی، و زبان هرزه خود را به مذمت ایشان می گشائی؟ از خود غافلی که به چه عیوب گرفتاری، و به چه اعمال ناشایسته در کاری اندکی دیده بگشای، و به سراپای خود نظر کن و صفحه ضمیر خبیث خود را مطالعه کن، و چاره از عیوب خود کن.

اینست سخن در حسد؛ و هر که بر این جمله که شرح دادیم واقف شود، و آن را ضبط کند ضبطی تمام، بر او آسان بود علاج دیگر رذایل و معرفت اسباب آن و اعراضی که حادث شود.

نگه دارد یکی را از رذایل یکی افتد زره با صد فضائل

ماندویل در داستان کندوی شاکی، جامعه زنبورهای عسل را به تصویر می‌کشد که تا زمانی که زنبورهای عسل بخواهند با صداقت و فضیلت زندگی کنند، کندویشان رونق دارد. زمانی که آنها از از تمایلشان برای کسب نفع شخصی صرف نظر می‌کنند، اقتصاد کندوی آنها فرو می‌پاشد و به زندگی ساده و «شرافتمندانه» در حفره درخت ادامه می‌دهند. اشاره ماندویل – به اینکه رذایل‌شخصی، منافع جمعی را خلق می‌کند – در واکنش عموم به این اثر، به‌ویژه پس از چاپ آن در سال ۱۷۲۳، جنجالی به پا کرد.

صفاتی که متعلق است به سه قوه عاقله، غضبیه و شهویه یا به دو قوه از این سه قوه از رذایل و فضایل و آن صفات بسیار است.

و در هر مقامی از سه مقام آخر صفات رذیله که متعلق به آن مقام است عنوان می کنیم، و در رذایل آن عنوان، علامات و اقسام و اسباب و مضرت و علاج آن صفت را، و ضد آن از صفات حسنه، و علامات و منفعت و تدبیر تحصیل آن را در فصول چند بیان می کنیم.

آن که نشوید به باده خرقهٔ تقوی پاک نخواهد شدن ز عین رذایل

از نظر منتقدان به نظر می‌رسید که مندویل در حال ارتقای مفهوم رذیلت است، اما این قصد او نبود. وی گفت که می‌خواهد «لباس مبدل مردان ماهر» را بیرون بکشد و «رشته‌های پنهان» را که رفتار انسان را هدایت می‌کنند، فاش کند. با این وجود وی به عنوان «مدافع مدرن لیسانسیه» شناخته می‌شد و صحبت در مورد «رذایل شخصی» و «منافع عمومی» در بین افراد تحصیل کرده انگلستان معمول بود.

در قرن نوزدهم، لزلی استیفن، در حال نوشتن برای فرهنگ نامه بیوگرافی ملی گزارش داد که "مندویل با این کتاب، که در آن با استفاده از پارادوکسهای مبتکرانه، سیستم اخلاقی بدبینانه را جذاب جلوه داده، جرم بزرگی را مرتکب شده‌است … آموزه وی مبنی بر اینکه رونق کار با هزینه بیشتر به جای پس‌انداز افزایش می‌یابد، با بسیاری از نظریات اقتصادی فعلی که هنوز منقرض نشده‌اند، در تقابل است. او با فرض اینکه از نظر زهد خواسته‌های انسان اساساً شیطانی هستند و بنابراین با عث ایجاد «رذایل خصوصی» می‌شوند و از سوی دیگر با فرض این دیدگاه معموب که ثروت «یک منفعت عمومی است»، به راحتی نشان داد که تمام تمدنها حاکی از توسعه تمایلات شرورانه است.

مقصود از علم اخلاق، شناخت فضایل و چگونگی اکتساب آنها است تا انسان خود را به آنها آراسته نماید و نیز مقصود شناخت رذایل است تا انسان خود را از آنها دور دارد.

در آن زمان، این کتاب که ننگین و جنجال‌برانگیز محسوب می‌شد، به عنوان حمله به فضایل دین مسیحی معرفی شد. چاپ آن در سال ۱۷۲۳ برخلاف نسخه‌های قبلی آن موجب رسوایی شدید شد و در طول قرن هجدهم در میان ادیبان منجر به بحث و گفتگو شد. محبوبیت نسخه دوم به ویژه در سال ۱۷۲۳ به فروپاشی حباب دریای جنوبی چند سال پیش از انتشار آن نسبت داده‌شد. برای آن دسته از سرمایه‌گذارانی که اموال خود را در این فروپاشی که ناشی از کلاهبرداری بود از دست داده بودند، اظهارات ماندویل دربارهٔ رذایل‌فردی از منافع عمومی محسوب می‌شد که آزاردهنده بود.

و اینها جنس جمیع رذایل متعلقه به این قوه، و منشأ و مصدر همه آنها هستند و ما اول بیان این دو جنس و ضد اینها را که عفت است می کنیم و بعد از آن به شرح صفاتی که در ضمن آنها مندرج اند می پردازیم.

صفت اول: در بیان جهل مرکب است و آن عبارت است از اینکه کسی چیزی را نداند یا خلاف واقع را بداند و چنان داند که حق را یافته است، پس او نمی داند، و نمی داند که نمی داند، و آن بدترین رذایل است و دفع آن در نهایت صعوبت است