آرتاباز

آرتابازانس، حاکم خودمختار ارمنستان، کسی بود که به دنبال حمله پادشاه سلوکی، آنتیوخوس سوم به انقیاد سلوکی‌ها در آمد. او ساتراپی ایرانی تبار بود.

اردشیر سوم ساتراپ‌های دیگر آناتولی از جمله وادفرداد و ماسول را برای سرکوب شورش آرتاباز مأمور کرد. اما آرتاباز موفق شد با کمک مزدورانی که از آتن اجیر کرده بود در سال ۳۵۵ پیش از میلاد آنها را شکست دهد. سپس به عمق فریگیه بزرگ نفوذ کرد و منطقه را غارت نمود. اردشیر سوم به سرعت و با تهدید به جنگ، آتن را تحت فشار قرار داد تا از حمایت آرتاباز دست بردارد. در سال ۳۵۴/۳ پیش از میلاد، آرتاباز شورش خود را متوقف کرد و به مقدونیه گریخت و در آنجا نزد فیلیپ دوم مقدونی پناهنده شد.

در زمان غیبت آرتاباز دوم، منتور رودس، برادر همسرش، در جنگ علیه نکتانبو دوم فرعون مصر شرکت کرد. پس از خاتمه این جنگ، در تابستان ۳۴۲ پیش از میلاد، اردشیر فرمان منتور را علیه ساتراپ‌های شورشی غرب آسیا صادر کرد. منتور از این فرصت استفاده کرد و از شاه خواست که به آرتاباز دوم و ممنون را عفو کند. پادشاه موافقت کرد و هم مردان و هم خانواده‌های آنها توانستند به ایران برگردند.

از آنجایی که اوضاع برای اسکندر به سمت بحرانی شدن پیش می‌رفت، شخصا فرماندهی عملیات سرکوب سمرقند را برعهده گرفت؛ اما پیش از آن به وی خبر رسید که اسپیتامن به سمت بلخ پیش رفته، گرچه توسط ساتراپ باختر، یعنی آرتاباز، عقب رانده شده است.

آرتاکاما (٣٢۴ پیش از میلاد) اشراف‌زاده ایرانی و فرزند آرتاباز دوم از دودمان فارناکیان و همسر دوم بطلمیوس یکم سوتر، سردار تحت امر اسکندر مقدونی و اولین فرعون از دودمان بطلمیوسی مصر بود.

دختر آرتاباز دوم بارسینه، ممکن است با اسکندر ازدواج کرده باشد و ممکن است مادر هراکلس باشد. دختر دیگرش، آرتاکاما، با بطلمیوس یکم سوتر ازدواج کرد و دختر سوم، آرتونیس، با ائومنس ازدواج کرد.

این گفته بیان کنندهٔ پسری نا مشروع از دختر آرتاباز به نام بارسین می‌باشد امکان این امر وجود دارد که این داستان بعد از مرگ اسکندر عنوان شده باشدکه برخی از سردارانش مدعی تاج و تخت بودند.

پس از شکست نهایی و مرگ داریوش سوم در ۳۳۰ پیش از میلاد، اسکندر مقدونی آرتاباز دوم را برای وفاداری خود به پادشاه هخامنشی با اعطای ساتراپی باکتریا به رسمیت شناخت و به او پاداش داد، پستی که تا آن زمان مرگ وی در سال ۳۲۸ پیش از میلاد عهده‌دار آن بود.

آپما یا آپاما یا آپامه شاهدخت هخامنشی و دختر بزرگ اردشیر دوم بود؛ که با ساتراپ هلسپونت فریگیه فارناباز دوم ازدواج کرد و فرزند او آرتاباز دوم از محارم و رازدارهای اسکندر بود.