ارکستر

اُرکِسْتْر (orchestra)
گروهی از نوازندگان که در کنار هم سازهای مختلف را می نوازند. در موسیقی غربی، ارکسترِ مبنا کلاً از سازهای زهی آرشه ای خانوادۀ ویولن تشکیل شده است که اغلب قسمت های بادی ، برنجی ، و کوبی نیز دارند. اندازه و چارچوب این ارکستر مطابق با خواسته های آهنگ سازان تغییر می کند.
تاریخچه . این واژه در اصل در تئاتر یونانی و برای فضای نیم دایره ای شکل جلوی صحنه به کار می رفت ؛ در فرانسۀ قرن ۱۷، ابتدا از این واژه برای اشاره به قسمت جلوی صحنه استفاده کردند که محل نشستن نوازندگان بود، و بعدها خود نوازندگان چنین نامیده شدند.
سازهای غربی . سازهای زهی معمولاً به دو گروه از ویولن ها (ویولن های اول و دوم )، ویولاها، ویولن سل ها، و کنترباس ها تقسیم می شوند. در قرن ۱۸ رایج ترین پیوستِ سازهای زهی چند جفت هورن و اُبوآیند. قسمت سازهای بادی چوبی در پایان قرن ۱۸ تثبیت شد، و در آن هنگام از دو فلوت ، دو اُبوآ، دو کلارینت و دو فاگوت تشکیل می شد، که بعدها سازهایی مثل پیکّولو، کُر آنگله ، کلارینت باس ، و کنترفاگوت به آن ها اضافه شدند. در آن زمان ، دو تیمپانی و دو هورن نیز به طور ثابت به کار می رفتند، و دو ترومپت نیز گاه گاهی به این جمع اضافه می شدند. در قرن ۱۹ قسمت برنجی به تدریج بسط یافت و شامل چهار هورن ، سه ترومپت ، سه ترومبون ، و توبا شد. تیمپانی سومی نیز به قسمت کوبی اضافه شد و طبل باس ، طبل بزرگ ، سنج ها، مثلث، و تام تام از ترکیه به این جمع راه یافتند. استفاده از یک یا چند هارپ نیز رواج یافت و برای حفظ بالانس (توازن )، تعداد سازهای زهی نیز تا حدی افزایش پیدا کرد. از دیگر سازهای به کاررفته در ارکستر عبارت اند از گزیلوفون ، چلستا، گلوکنشپیل ، پیانو (که در اواخر قرن ۱۸ جای هارپسیکورد را گرفت )، و ارگ . در قرن ۲۰ ، اغلب آهنگ سازان گروه های کوچک تر سازی، بیشتر با ترکیب های غیرقراردادی را ترجیح داده اند. در گذشته ارکستر با آرشۀ ویولن رهبری می شد، اما در دوران فلیکس مندلسن استفاده از باگِت یا باتون تثبیت شد.گروه های هم نوازی غیرغربی . اصطلاح ارکستر را به گروه های هم نوازی غیرغربی نیز می توان اطلاِق کرد، مثل ارکستر گاملان اندونزی، که بر پایۀ خانواده های گوناگون سازهای کوبی ، به خصوص گانگ ها و زنگ های کوک دار، شکل گرفته است .