خراشاد
معنی کلمه خراشاد در فرهنگ فارسی
معنی کلمه خراشاد در دانشنامه عمومی
نام خُراشاد، نامی یگانه بوده و بنا به گفته محمد اسماعیل رضوانی ( پدر علم تاریخ معاصر ایران که خود زاده این روستا بود ) برگرفته از زبان پهلوی و به معنی محل طلوع خورشید است.
دلیل این نامگذاری، واقع شدن این روستا در میان دره ای شرقی - غربی است که از شرق به کوهستان باقران و از غرب به دشت خراشاد ختم می گردد. با توجه به واقع شدن این روستا در ابتدای دره، از نظر مردم محلی، اولین روستای از مجموعه روستاهای واقع در دره خراشاد می بوده که خورشید بدان می تابیده است.
دکتر رضوانی در مصاحبه اش در سال ۱۳۶۷ با کیهان فرهنگی می گوید:
خراشاد گویش دیگری است از کلمه خورشید، که من آن را در الاتنبیه و الاشراف پیدا کردم. در جایی که اقالیم سبعه را تقسیم می کنند به سیارات سبعه می گویند:الاقلیم رابع للشمس و هو بالفارسیه خرشاد.
در گویش محلی، نام این روستا خُرَشاد تلفظ می گردد.
تاریخچه روستای خراشاد، به پیش از اسلام بازمی گردد. وجه تسمیه این روستا، خود نشان از تاریخ چند هزار ساله این روستا دارد. وجود آثاری مانند قبرستان زرتشتی ها ( گبرها ) در نزدیکی کاریز خراشاد، قلعه و تونلهای زیر زمینی ( که برای مقابله با یورش ترکمنها ساخته شده اند ) ∗ ، واقع شدن در ۴ کیلومتری روستای کوچ و نگاره های لاخ مزار و… نیاز به اکتشافات و پی جویی های باستان شناسی را بیش از پیش نشان می دهد.
در لغت نامه دهخدا در سال ۱۳۴۵ در مورد خراشاد چنین نوشته شده است:
قریه ای است از زیر مجموعه روستای آباد و زیبای نصرآباد شهرستان بیرجند، واقع در سی هزار گزی جنوب بیرجند. این ناحیه کوهستانی با آب و هوای معتدل و ۹۲۸ تن سکنه فارسی زبان است. آب آن از قنات و محصولاتش غلات، زعفران و سردرختی است. اهالی به کشاورزی و قالی بافی گذران می کنند و راه آن مال رو است. مزرعه گنج آباد و میرزاملک و علی آباد و سالم آباد جزء آن است. در آنجا دفتر ازدواج و طلاق و دبستان وجود دارد.
در درهٔ خراشاد روستاهای گنج آباد، سالم آباد، علی آباد و میرزاملک، نصرآباد، ملک آباد، کفکی و برزج واقع شده اند.
این قلعه تحت شماره ۱۷۰۶۴ و در سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.
جملاتی از کاربرد کلمه خراشاد
پدر او رجب حافظ نیا، متولد سال ۱۳۰۴ در روستای خراشاد از توابع شهرستان بیرجند بود که در شهریور ماه ۱۳۴۰ در اثر بیماری یرقان فوت کرد. شغل اصلی پدرش کشاورزی بود و از طبع شعر نیز برخوردار بود. مادر او خدیجه خراشادی زاده، متولد سال ۱۳۰۷ در روستای خراشاد بود.
پارچه بافی سنتی خراشاد یا توبافی به زبان محلی، یکی از مهم‌ترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است به‌طوری‌که به عنوان تنها صنایع دستی این استان، نامزد دریافت مهر اصالت از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور شده‌است.
محوریت روستا سبب شده‌است که دانش آموزان پسر مقاطع راهنمایی و متوسطه سایر روستاها به خراشاد مراجعه نموده و در خوابگاه دانش آموزی مستقر شوند. این خوابگاه ویژه دانش آموزان راهنمایی است اما پسران دبیرستانی نیز در محل حضور دارند.
خراشاد دارای مدرسه در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان می‌باشد.
برخی از ساکنان خراشاد خانه‌های ویلایی ساخته و در فصول گرم سال و گاهی برای فعالیت‌های کشاورزی به روستا بازمی‌گردند، یعنی خانه‌هایی در شهر و زندگی ییلاق - قشلاق دارند.
در سالهای اخیر، ساخت و ساز ویلاهای تفریحی و اقامتگاهی رشد فزاینده‌ای گرفته‌است. این ویلاها که توسط اشخاص و برخی از سازمان‌ها ساخته شده‌اند، نقش تفرجگاهی خراشاد را پررنگ تر نموده‌اند.
علاوه بر اشتغال در بخش کشاورزی و دامداری، در سالیان اخیر با رشد بخش صنعتی در خراشاد و احداث واحدهای صنعتی مانند کشتارگاه صنعتی، مرغداری، بسته‌بندی چای، مصالح ساختمانی و … , در این بخش هم اشتغال زایی صورت گرفته‌است. به‌طوری‌که صنعت مرغداری در جنوب خراسان، نخستین بار توسط برخی از نخبگان اقتصادی این منطقه با تأسیس نخستین مرغداری در خراشاد، گسترش یافته و در حال حاضر ۱۲ مرغداری فعال در سطح روستا مشغول تولید هستند.
بقایای قلعه خراشاد مربوط به قرن ۱۱ تا ۱۳ ه.ق است و در شهرستان بیرجند، بخش مرکزی، دهستان باقران، روستای خراشاد واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۰۶۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مدرسه راهنمایی خراشاد در سال ۱۳۵۴ تأسیس گردید.