کیهان خدای

مگر جهان دگر آفرید بارخدای که شد مسخر کیهان خدای‌ کیوان‌ فرّ

زرتشت در گاتاها به دفعات ایزدی نیک به نام «اهورامزدا» (پروردگار خرد یا پروردگار خردمند) را خطاب می‌کند. اهورامزدا نظم کیهانی را از طریق «اشه» (راستی) پایدار نگه می‌دارد. زرتشت او را با صفاتی چون «از همه چیز آگاه»،[و ۵] «تیزبین»[و ۶] و دارای «خرد نافریفتنی»[و ۷] توصیف می‌کند که شباهت‌هایی با نوشته‌های هندوایرانی و ودایی دارد. اما علاوه بر اینها، زرتشت اهورامزدا را «تنها خدای غیرمخلوق»،[و ۸] دارای خرد بی‌پایان، نیک و خوب و خالق و نگهبان «اشه» دانسته و از این حیث، ابعاد جدیدی به پرستش او داده است. اما همان‌طور که انسان اَشَوان (اشه مند) در زمین با انسان‌های شریر (دَروَند) روبرو می‌شود، پس اهورامزدا هم دشمنی دارد که به گفته گاتاها او هم غیرمخلوق و البته «همزاد» اهورامزداست. این دشمن، «انگره مینو» (مینوی ناپاک) نام دارد.

با آغاز دورهٔ آنتیوخوس چهارم، سلوکیان حکومت خود را با سلطنت کیهانی زئوس مرتبط می‌دانستند، که همچنین می‌تواند با خدایان آسمانی غیر یونانی نیز تطبیق داده‌شود.

جیش ستبداد را بهم شکستید باز به فر کیهان خدای زغم برستید باز

در چند منبع آیین اورفئوسی، نیکس به‌عنوان اولین موجودی توصیف شده که وجود دارد، و وجود او ابدی است، زیرا هیچ توصیفی از منشأ آفرینش او ارائه نشده‌است. در کیهان‌شناسی متأخر، نیکس خدای اول نیست و دختر فانس[الف]، دومین فرمانروای خدایان در نظر گرفته می‌شود. پادشاهی او پیش از پادشاهی پدرش فانس است که فانس با دادن عصای سلطنت، حکومت خود را به او منتقل کرد. پس از دوران حاکمیت نیکس، او نیز به‌طور داوطلبانه این عصای سلطنت را به پسرش اورانوس می‌دهد و خود از او پیروی می‌کند.

پورانه‌ها یا پوراناِها (سانسکریت:पुराण به معنی پارینه‌ها، کهن‌گفته‌ها) مجموعه‌ای از مهم‌ترین متون مقدس در آئین هندو، آئین جین و بوداگرایی هستند؛ در این متون سرگذشت کیهان و جهان از آفرینش یا ویرانی، تبارنامه شاهان، پهلوانان، حکیمان، خدایان و دیوان؛ و توضیحاتی دربارهٔ جهان‌بینی، فلسفه و اندیشه هندو آمده‌است. نام نگارنده اصلی این متون دانسته نیست، اما آن را به ویسیه، روایت‌کننده مهابهاراتا، نسبت داده‌اند. نخستین دست‌نوشته‌های به‌جامانده پورانه‌ها، به دوره امپراتوری گوپتا بازمی‌گردند.

در سومری، نام «آن» به جای «آسمان‌ها» به کار می‌رفت، بنابراین در برخی موارد تردید وجود دارد که آیا این واژه، خدای آن و یا آسمان‌ها را نشان می‌دهد. در کیهان‌شناسی سومری، آسمان به‌عنوان مجموعه‌ای از سه گنبد تصور می‌شد که زمین مسطح را می‌پوشاند. اعتقاد بر این بود که هر یک از این گنبدهای آسمان از یک سنگ قیمتی متفاوت ساخته شده است. اعتقاد بر این بود که آن، بلندترین و بیرونی‌ترین این گنبدها است و تصور می‌شد از سنگ مایل به قرمز ساخته شده است.

آل-بلک (به انگلیسی: All-Black) یک شخصیت خیالی ابرشرور و اولین سیمبیوتی است که به وجود آمده و اولین سیمبیوتی است که در بدن کنال رفته‌است؛ وقتی روشنایی درست شد کنال او را برای مقابله با سلسیتال‌ها ایجاد کرد و یک سلسیتال را کشت و در سر سلسیتال نقاط ضعف و قوت او را فهمید، کنال بعداً با یک خدای طلایی نبردی را انجام داد اما موجود ناشناخته‌ای به نام گور (که بعداً تحت عنوان گور قصاب خدایان شناخته می‌شود) آل-بلک را از کنال می‌دزدد و با خود پیوند می‌زند و چون کنال با آل-بلک همه رو می‌کشت، آل-بلک دوست دارد همه را بکشد، و بعد از این ماجرا کنال عصبانی می‌شود و اژدهای باستانی به نام گرندل را به عنوان زره سیمبیوتی خود استفاده می‌نماید. آل-بلک در بدن موجودات عظیم کیهانی می‌رود و قدرت بسیار قوی به دست می‌آورد و اسم خود را آل-بلک نکرو-ورس می‌گذارد و یکی از دشمنان ثور است، در ضمن آل-بلک همان شمشیر نکرو یا همان شمشیر تمام سیاه که متعلق به کنال بود، است.

که تا هست گردون گردان بپای خداوند ما باد کیهان خدای

یک سرود متأخر ودایی، گونه‌ای دیگر از آفرینش را بدین‌گونه توصیف می‌کند. موجودی کیهانی به نام پوروشا، به هنگام قربانی آغازین، اعضای بدنش از هم جدا می‌شود و از بخش‌های جدا شدهٔ بدن وی، جهان هستی و چهار طبقهٔ نظم اجتماعی شامل راهبان، جنگجویان، تودهٔ مردم و خدمتگزاران شکل می‌گیرند. صورت متأخرتر و انتزاعی‌تر یک سرود دینی دربارة آفرینش می‌گوید: جهان از نیستی پدید آمده‌است و در آغاز، نه روز بود و نه شب، نه مرگ بود و نه بی‌مرگی. سپس، از میان تاریکی‌ها و سیل آغازین، آرزو تولد یافت، اما حتی خدایان نیز خاستگاه این آفرینش را نمی‌شناختند، زیرا آنان، پس از آفرینش جهان ظاهر شدند.

کیهان خدای را بزمین کارها بسی است چونش خراب و پست و نگون بی سبب کند

خسرو کیوان خدیو اوست که کیهان خدای منت ایجاد او بر سر انسان نهاد

خاصه امیر فرخنده رای(؟) که رخشند از صورتش معنی کیهان خدای

یکی از خدایان قدرتمند جزایر اقیانوس آرام، «تانگاروآ» است که او را با نام‌های «تاآروا» و «تاگاروآ» هم می‌شناسند، در برخی مکان‌ها او را خدای دریا می‌دانند؛ اما در تاهیتی و دیگر جوامع جزیره‌ای از جمله «ساموآ» و «تونگا» و «تووالو» او را خالق کیهان و همهٔ ساکنانش در نظر می‌گیرند. برخی افراد بر این باورند که او پسر خدایان آغازین، «رنگی» و «پاپا» بود؛ اما انواع دیگری از اسطوره‌ها می‌گویند که او بعد از جدا کردن دو نیمهٔ صدف بزرگی از آن خارج شد و جهان را خلق کرد.

در حلقهٔ ارادت، کشور گدای عشقیم کیهان خدای حسنی، ما را غلام گردان

گرت زنده مانی، به دیگر سرای بمانم خجل پیش کیهان خدای

مکن قیاس و بیندیش و هوش‌دار و بدانک عظیم بار خدایی است خالق کیهان

فرعون، به‌واسطه‌ی این پیوندها، حافظ نظام عدالتی بود که نظم کیهانی را بازتاب می‌داد. همچنین او، به شکلی حیاتی، شخصیتی بود که با خدایان همکاری می‌کرد تا مطمئن شود که نیل هر سال سیلاب‌های پر گل‌و‌لای سالانه را، که دره‌ی نیل را برای تامین نیازهای کشور بزرگ مصر به‌اندازه‌ی کافی حاصلخیز می‌کردند، همراه می‌آورد.