مقدمات ناسخ و منسوخ

از اين هم كه بگذريم در كلامى كه از ابن عباسنقل شده قرائنى هست كه دلالت مى كند بر اينكه نظريه او درباره محكم و متشابه اعم ازناسخ و منسوخ است ، و بر غير آن دو نيز تطبيق مى كند، و ابن عباس ، ناسخ و منسوخ رابه عنوان مثال ذكر كرده است ، اينك روايت ابن عباس .

و همه زنان وقتى بخواهند از شوهر جدا شوند به وسيله طلاق جدا مى شوند، به استثناىهمسر موقت كه طلاق لازم ندارد، و مردان از زنان بيش از چهار نفر نمى توانند بگيرند،به جز نكاح متعه ، كه بيش از چهار نيز جايز است ، و شايد اين مفسرين به خاطر اين كهنتوانسته اند بين نسبت عام و خاص و نسبت ناسخ و منسوخ فرق بگذارند دچار چنين اشتباهىشده اند، و پنداشته اند بين آيات نامبرده و آيه متعه نسبت ، ناسخ و منسوخ است .

چه بسا كه اين جلسه در خانه من صورت مى گرفت .رسول خدا (ص ) بيشتر به خانه من تشريف مى آورد. و هنگامى كه من در بعضى از خانههاى او به خدمتش مى رسيدم ، آن حضرت زنانش را دور مى كرد و تنها با من خلوت مى نمود.اما اگر حضرتش به خانه من تشريف مى آورد، نه فاطمه از كنار من دور مى شد، و نههيچيك از فرزندانم . من هر گاه از حضرتش پرسشى مى كردم ، او پاسخ مى داد، و چونخاموش مى ماندم و سخنى براى گفتن نداشتم ، او آغاز سخن مى كرد. اين بود كه آيه اى ازقرآن بر پيامبر خدا (ص ) نازل نشد، مگر اينكه آن را بر من قرائت كرد، و من آن را بهخط خود نوشتم ، و تاءويل و تفسير آن را به من ياد داد، و ناسخ و منسوخ و محكم و متشابهو خاص و عام آن را به من آموخت و از خداوند خواست تا مرا فهم و نيروى حفظ آنها را اعطاكند. و به سبب دعاى آن حضرت بود كه آيه اى از كتاب خدا را فراموش نكرده ام ، و علمىرا كه بر من املا فرمود و من آن را نوشته ام ، از ياد نبرده ام .

و به هر حال براى محكم كردن نيروى ايمان و پيمودن راه هدايت و بشارت ، گاهى چاره اىجز برنامه هاى كوتاه مدت و موقت كه بعدا جاى خود را به برنامه نهائى و ثابت مى دهدنيست ، و اين است رمز وجود ناسخ و منسوخ در آيات الهى .

ط : ((علم شريف تفسير)) است ، البته در حدّى كه مجتهد و كسى كه قوّه استنباط پيدا كردهاست ، آيات مربوط به احكام را كه حدود 500 آيه مى شود، شناخته و شاءننزول و مراد از آن آيات را فهميده باشد؛ و اگر ناسخ و منسوخ يا عام و خاص وامثال آن بين آيات وجود دارد، بتواند تشخيص بدهد.

حضرت فرمود: سؤ ال كردى ، پس جواب را درياب ، در دست مردم حق وباطل ، راست و دروغ ، ناسخ و منسوخ ، عام و خاص ، محكم و متشابه ، و آنچه درست حفظكرده و آنچه (در آن ) اشتباه كرده اند، وجود دارد. در زمان حياترسول خدا صلى الله عليه و آله بر آن حضرت بسيار دروغ بستند تا اين كه حضرتخطابه خواند و فرمود: اى مردم دروغ زنان بر من فراوان شده اند هر كس عمدا به مندروغ بندد نشيمنش در آتش باشد. بعد از رحلت آن حضرت نيز بر او دروغ بستند.