لاهوتی، حسن (سبزوار ۱۳۲۳ـ۱۳۹۱ش) لاهوتی، حسن محقق، مترجم، و نویسندۀ ایرانی. تحصیلات خود را تا مقطع فوق لیسانس در مشهد سپری کرد و پس از آن برای ادامه تحصیل به دانشگاه ایالتی میشیگان امریکا رفت. پس از بازگشت به ایران در بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی فعالیت خود را آغاز کرد. آثاری همچون جنبش های اسلامی و گرایش های قومی در مستعمره هند، هند بریتانیا، خدمات مسلمانان به جغرافیا، نتیجه همکاری او با این بنیاد است. او به سبب بهره گیری از محضر استاد جلال الدین آشتیانی، توانست اثر ارزشمندی چون شکوه شمس اثر پروفسور شیمل را ترجمه کند. حسن لاهوتی در دانشگاه پیام نور تدریس می کرد و هم اکنون از اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد است. آثار دیگر او عبارت اند از ترجمۀ شرح مثنوی معنوی مولوی، در ۶ جلد اثر رینولد ا نیکلسون؛ ترجمۀ محمد رسول الله (ص) اثر آنه ماری شیمل با حواشی و تعلیقات.
معنی کلمه لاهوتی حسن در دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] «حسن لاهوتی»، در سال 1323ش، در شهر سبزوار به دنیا آمد. تحصیلات ابتدائی و متوسطه را که به پایان برد، برای دریافت لیسانس زبان انگلیسی، وارد دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد شد. با همه مشغله درس و کار اداری، نه از ادب فارسی گسست و نه از موسیقی ایرانی. او از نوجوانی به این دو، دل بسته بود. لاهوتی، برای تأمین معاش از همان سال اول دانشکده، در بخش اخبار اداره رادیو مشهد به کار پرداخت و بعد از کسب دانشنامه لیسانس و اتمام دوره سربازی به استخدام رسمی سازمان رادیو - تلویزیون ملی آن زمان درآمد و بازهم در همان قسمت اخبار، سرگرم کار شد. وی تازه ازدواج کرده بود که وسایل سفر آمریکا فراهم آمد و برای ادامه تحصیل راهی آن دیار شد. او از دانشگاه ایالتی میشیگان، دانشنامه فوق لیسانس گرفت و بعد از انقلاب به مشهد بازگشت، اما سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، او را در مهرماه 1359، بازنشسته کرد؛ ناچار، یکی دو سال، کارهای آزاد از کارخانه داری گرفته تا ساختمان سازی را آزمود، ولی هیچ یک را مطابق میل و طبع هنرمند خود نیافت. لاهوتی، از آبان سال 1363، با عنوان مترجم، به خدمت بنیاد تازه تأسیس پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی درآمد. ممارست او در ادب فارسی، احاطه بر زبان انگلیسی و هم جواری اش با استاد سید جلال الدین آشتیانی، از وی محقق و مترجمی کم مانند به وجود آورد. لاهوتی، کتاب های گران سنگی چون «شکوه شمس» پروفسور شیمل و «شرح مثنوی» اثر نیکلسون را در کنار پیر و مراد و هم خانه خود، استاد آشتیانی ترجمه کرد. وی مدتی مدرس دانشگاه پیام نور بود و بعد از آن عضو هیئت علمی گروه انگلیسی دانشگاه آزاد مشهد شد. او در این دانشگاه، گاهی متن و گاهی دستور زبان انگلیسی درس می داد، اما بیش از همه، به تدریس و ترجمه مشغول بود که در واقع فن خاص او به شمار می رفت.
جملاتی از کاربرد کلمه لاهوتی حسن
نوه ی استاد علی فرح پور بر خود وظیفه دانستم که آثاری را که پدربزرگم سال های سال با جناب آقای حسن لاهوتی همکار و همیار بودند برای مثنوی پژوهان و خوانندگان این آثار پر گهر معرفی کنم.
فرزند او، حسن لاهوتی نیز در تاریخ ۲ فروردین ۱۳۸۹، در بدو ورود به ایران بازداشت شد. دادستان تهران در ۳ فروردین ۱۳۸۹، دربارهٔ بازداشت لاهوتی گفت: «لاهوتی با پذیرش تودیع وثیقه ۷۳ میلیون تومانی به دستور بازپرس و تأیید دادستان تهران از زندان آزاد شد. پرونده اتهامی حسن لاهوتی با تکمیل تحقیقات به دادگاه نیز ارسال خواهد شد.»
خانم شیمل در سال ۱۳۶۹ خورشیدی بار دیگر به ایران سفر می‌کند که حسن لاهوتی مولوی شناس و مترجم کتاب شکوه شمس ، در خاطره ای از سفر شیمل به مشهد اینگونه می نویسد:
۳ سال بعد (۱۳۰۲ق / ۱۸۸۴م)، محسن معین‌الملک (مشیرالدوله)، سفیر ایران، با استفاده از اعانه‌ای که از یک کنسرت موسیقی به دست آورده بود، مدرسهٔ ایرانیان را رسماً در محلهٔ «غدیرگاه» راه‌اندازی کرد. بسیاری از روشنفکران و تحصیل‌کردگان ایرانیِ مقیم استانبول ازجمله میرزا حبیب اصفهانی، آقاخان کرمانی، و در سال‌های بعد، محمدعلی تربیت، سید حسن تقی‌زاده، و ابوالقاسم لاهوتی، جذب این مدرسه شدند.
حسن لاهوتی (۱۴ دی ۱۳۲۳ – ۱۷ اسفند ۱۳۹۱) مترجم، نویسنده، و مولوی‌پژوهِ ایرانی بود.
این دانشجویان در ابتدا دارای هسته ای متشکل از ۵ دانشگاه اصلی در تهران یعنی دانشگاه صنعتی شریف، پلی‌تکنیک تهران، دانشگاه تهران، دانشگاه علم و صنعت، دانشگاه تربیت معلم بودند که بعدها بنیانگذار دفتر تحکیم وحدت شدند. نمایندگان انجمن‌های اسلامی عبارت بودند از ابراهیم اصغرزاده دانشگاه صنعتی شریف ،محسن میردامادی پلی‌تکنیک تهران ،حبیب‌الله بیطرف دانشگاه تهران، محمدعلی سید نژاد دانشگاه تربیت معلم و محمود احمدی‌نژاد از دانشگاه علم و صنعت. در جلسه ای که برای بررسی حضور شاه در آمریکا ایجاد شد ابراهیم اصغرزاده به عنوان طراح اصلی اشغال سفارت پیشنهاد خود برای گروگانگیری را که قبلاً با سپاه و بیت روح‌الله خمینی توسط سید محمد موسوی خوئینی‌ها و حسن لاهوتی اشکوری هماهنگ کرده و به تأیید روح‌الله خمینی رسانیده بود در آن جلسه بیان می‌کند.
همچنین بیشتر هماهنگی‌ها برای مصاحبه با خبرنگاران خارجی با مطلعین از مسائل سیاسی در تهران توسط حاج سید جوادی صورت می‌گرفت. این مصاحبه‌ها در خانه خود او یا محل‌های دیگری که وی مشخص می کرد صورت می‌گرفت و در روزنامه‌های خارج از ایران منتشر می‌شدند. در یک مورد، یکی از روزنامه‌نگاران می‌خواست با حسن لاهوتی اشکوری از شکنجه‌شده‌ها در زندان ملاقات کند. برای این مصاحبه، حسن لاهوتی اشکوری به همراه هاشمی رفسنجانی در بزرگراه تهران کرج در خودروی حاج سید جوادی با خبرنگار ملاقات کردند. در هنگام مصاحبه، حاج سید جوادی، برگردان صحبت‌های لاهوتی به زبان فرانسوی بود. لاهوتی در پاسخ‌های خود گفت: "من و پسرم در زندان بودیم و بازجویان برای حرف کشیدن از من و پسرم، پسرم او را آورده و شلاق به دستم دادند که فرزندم را شلاق بزنم. من(لاهوتی) با اکراه تمام نخستین ضربه را که زدم، پسرم گفت: "پدر آهسته بزن". من گفتم: "اگر آن موقع کاردی در دسترسم بود خود را می‌زدم و از این عذاب روحی خلاص می‌شدم". در اینجا خبرنگار که حیرت کرده بود از حاج سید جوادی پرسید: "شما اشتباه ترجمه نمی‌کنید؟" حاج سید جوادی گفت: "نه عین اظهار خود ایشان است". و همان ایام این مصاحبه در لوموند منتشر شد.
در آبان ۱۳۶۰ و در اوج سرکوب مخالفان نظام جمهوری اسلامی، وحید لاهوتی پسر حسن لاهوتی، به حکم اسدالله لاجوردی دستگیر شد. وی چند بار در تماس با لاجوردی نسبت به نوع برخورد با اعضای سازمان به وی اعتراض کرده و علت آن را پیشگیری از قرار گرفتن سازمان در برابر نظام می‌دانست.
در نخستین روزهای پس از انقلاب، حسن لاهوتی حکمی از سید روح‌الله خمینی دریافت کرد تا به تشکیل نیرویی که بتواند در مقابل انواع تهدیدات داخلی و خارجی علیه نظام مقابله کند، اقدام نماید.