حلبس
معنی کلمه حلبس در فرهنگ فارسی
جملاتی از کاربرد کلمه حلبس
افزون بر مهاجرت رسمی، شمار قابل‌توجهی هم مهاجرت بدون اجازه وجود داشت که افراد یا قبیله‌های مشتاق برای زمین انجام می‌دادند و با ضعف نسبی یا بی‌توجهی دولت مرکزی، بیشتر می‌شد. بلاذری اشاره می‌کند که اقوام عربی که در آذربایجان (احتمالاً در سکونت‌گاه‌های نظامی) سکنا داده شده بودند، مشتاق بودند که به آن ناحیه بروند. وقتی می‌رسیدند، تلاش می‌کردند تا برای خودشان زمین بگیرند. گاهی زمین را می‌خریدند، امّا در بیشتر مواقع، ایرانیان روستایی زمین خود را به نام ایشان می‌کردند و خودشان رعیت عرب‌ها می‌شدند به امید اینکه ارباب آن‌ها را از مهاجمان دیگر حفظ کند یا مأمورین دولتی مالیات، زمین آنان را نگیرند. فامیل‌های عرب گوناگونی شناخته شده‌اند که از این طریق کنترل زمین یا قلعه‌هایی را در کرج، همدان، مرند، ارومیه، نیریز، تبریز، برزه و اصفهان بدست گرفتند. یکی از نتایج این روند، ظهور تعدادی دودمان کوچک تقریباً مستقل با بنیادگذاران عرب مهاجر بود که در تبریز خاندان رواد اُزدی، در همدان ابو دلف عجلی (دلفیان)، در نخجوان ابو دلف شیبانی و در مرند بعیث بن حلبس الربیعی بودند.
تاریخ مرند در دروه اسلامی و امپراتوری اعراب بر خاورمیانه و ایران روشن‌تر است، بلاذری آبادی و گسترش شهر مرند را مرهون اقدامات حلبس و پسرش بعیث و فرزند وی محمد می‌داند. ابن خردادبه مرند را مرکز فرمانروایی محمد بن بعیث ذکر کرده است. آنچه که از مدارک تاریخی بر می‌آید، فتح آذربایجان به دست اعراب در سال‌های ۱۸ تا ۲۲ هجری قمری صورت گرفته است، اما مورخان اسلامی از مرند برای نخستین بار در سال ۱۶۰ هجری نام برده‌اند. در خلال رویدادهای سال ۱۶۰ هجری تیره‌ای از اقوام مسلمان عرب به نام روادیان با فرماندهی فردی به نام حلبس پسر رواد در زمان خلافت منصور دومین خلیفه عباسی به همراه سایر یمنی‌های مقیم بصره به آذربایجان و منطقه مرند مهاجرت کردند و در این سرزمین ساکن شدند. پس از حلبس پسرش محمدبن‌بعیث در سال ۲۰۰ هجری، حاکم مرند شد و برای توسعهٔ شهر کوشش بسیار کرد. این مرد فرهنگ دوست، دلیر و شجاع بود و بنا به نوشتهٔ طبری، او شعرهایی به زبان فارسی داشته که در آذربایجان معروف بوده است. برخی از پژوهشگران، محمد بن بعیث حاکم عرب‌تبار مرند در دوره عباسیان را نخستین شاعر فارسی‌گوی آذربایجان دانسته‌اند که نمونه‌ای از اشعار او باقی نمانده است
حلبس پدر خاندان، از ربیعه بود که در صدر اسلام در منطقهٔ «بین النهرین» ساکن بودند. قسمت شمالی میان‌رودان، به سه بخش تقسیم می‌شد که هر بخش را دیار می‌گفتند. سه دیار شمالی میان‌رودان عبارت بودند از: دیار بَکر، دیار ربیعه، و دیار مضر، که در واقع از نام سه قبیله‌ای که قبل از ظهور اسلام و در زمان ساسانیان به آن جا کوچ کرده و تحت فرمانروایی ساسانیان درآمدند گرفته شده است. شهر آمِد که در ساحل رود دجله و در جنوب ترکیه قرار داشت مرکز «دیار بکر» و محل سکونت بکریان بود. موصل که در ساحل رود دجله و در شمال عراق قرار داشت بزرگ‌ترین شهر دیار ربیعه و محل سکونت قبیله ربیعه بود، و محل سکونت مضریان، رقه بود که در ساحل رود فرات و در شمال سوریه قرار داشت. دیار ربیعه، ناحیه‌ای در میان‌رودان است که بکر بن واٮٕل (شاخه‌ای از قبیلهٔ بزرگ ربیعه) در آن زندگی می‌کردند. حلبس از کسانی بود که در زمان خلافت ابو جعفر منصور به آذربایجان آمد و مرند را که به نوشته بلاذری آن هنگام ده کوچکی بود برای نشیمن خود برگزید. پس از مرگ او پسرش بُعَیث جانشین او شد. طبری می‌نویسد: بعیث از سالوکانِ وجناء پسر رَوّاد بود به نوشته بلاذری بارویی دور مرند کشید و شهر را استوار نمود.