امیرخان

بعد از پیروزی امیرخان نامه‌ای مبنی بر گزارش اوضاع و عقب‌نشینی ازبکان برای شاه صفی ارسال کرد که به پاس آن مفتخر به دریافت خلعت‌های فاخر با ارقام مطاعه شد.

جایگاه بزرگان ایل سرخی از جمله مهتی خان سرخی، ملا بابا خان ، قاسم خان و بهادرخان و امیرخان بوده است .

احمد قدیریان این ترور را کار جواد قدیری و سازمان مجاهدین خلق می‌داند. ایرج مصداقی ضمن رد وجود عاملی به نام قدیری عامل ترور را فردی به نام اروج امیرخان‌زاده، عضو گروه رهروان فرقان، می‌داند. امیرخان‌زاده گفته بود که در بنیان‌گذاری رهروان فرقان با شخص دیگری به نام ایرج افشاری مشارکت کرده است.

پیش از این گفته‌ام تمامی کُردها عشایر بودند تا کم‌کم با الگوبرداری از ایرانی‌ها و مسیحیان آذربایجان دست به ساخت روستاهایی زدند. بسیار دشوار است برآورد اینکه چه زمانی این دگرگونی آغاز شده یا حتی پیش از گسترش شهریت توسط امیرخان سردار.

خانه هوسپ امیرخان مربوط به اوائل دوره صفوی است و در اصفهان، جلفا، خیابان تبریزیها، کوچه آقا داودی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۱۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

در حمله کردها و ترک‌های عثمانی به آذربایجان، امیرخان موصلوی ترکمان که به تازگی امیرالامرای آذربایجان شده بود، به دلیل اینکه در آن یورش هنوز در قزوین (پایتخت) بود، نتوانست کاری از پیش ببرد.

به دستور شاه صفی، امیرخان در رجب ۱۰۴۳ ه‍.ق (۱۶۳۴ میلادی) برای دفع حمله‌ی ازبکان به سرداری نیروه‌های خراسان گماشته و به آن ایالت اعزام شد. امیرخان در این ایام توانست مانع از نفوذ ازبکان به خراسان شود.

در این درگیری عبدالعزیزخان فرار کرد و خزاین او به دست نیروه‌های صفوی افتاد. وقتی خبر این پیروزی به شاه صفی رسید، شادمان شد و بریا قرچی‌باشی، امرا، مین‌باشیان و یوزباشیانی که در آن نبرد حضور داشتند، خلعت‌های فاخر و انعام فرستاد. بخشی از غنایم این جنگ شامل سر و زنده‌ای[یادداشت ۱] که امیرخان در جنگ بدست آورده بود همراه با کتاب‌خانه و اسباب عبدالعزیزخان به نظر شاه صفی رسید و اسباب او را به رستم محمدخان،[یادداشت ۲] فرزند ولی محمدخان ازبک، والی ترکستان، انعام دادند.

بیمارستان امیراعلم یکی از قدیمی‌ترین بیمارستان‌های ایران است که به همت دکتر امیرخان امیراعلم در سال ۱۳۲۲ ه‍.خ در شهر تهران بنیان نهاده شد. این بیمارستان در حال حاضر بزرگترین و معروفترین مرکز درمانی گوش و حلق و بینی در ایران و خاورمیانه است.

امامان اسماعیلیه در دورة اقامتشان در انجدان آثار و بناهایی ایجاد کردند که امروزه اکثر آن‌ها ویران شده‌است، از جمله قلعة نورآباد، قلعة امیرخان، قلعة وزیر و کاروانسرای شاه عباسی. در انجدان سه مقبره (بقعه‌های شاه قلندر، شاه قریب و چهل دختران) وجود دارد که مزار شماری از امامان نزاری و خانواده‌هایشان بوده‌است.