الحجه

ز ذی الحجه گذشته بد ده و پنج که مدفون کردم اندر دفتر این گنج

قوای عثمانی با وجود آن که تبریز را تسخیر کرده بودند اما فاقد منبع غذایی برای ادامه نبرد بودند و به همین دلیل شهر را ترک کردند. حمزه میرزا شروع به آماده‌سازی برای جنگ با عثمانی و پس گرفتن تبریز کرد اما با شورش امرایی از قزلباش (شاملو و استاجلو) روبه‌رو شد. وی به سختی شورش را سرکوب کرد. در نتیجه دسیسه امیران قزلباش از جمله استاجلوها و شاملوها که توسط او سرکوب شده بودند در نواحی گنجه در شب چهارشنبه ۲۸ ذی الحجه ۹۹۴ به قتل رسید. بعد از مرگ حمزه میرزا برادر کوچکش ابوطالب میرزا از طرف امرای قزلباش ولیعهد صفوی شد.

از آنچه گفته شد روشن گرديد كه هيچ وجهى نيست براى اينكه جمله (فاذا انسلخالاشهر الحرم ) را بتمام شدن ذى القعده و ذى الحجه و محرمحمل كنيم و بگوئيم با تمام شدن اين سه ماه در حقيقت چهار ماه حرام نيز تمام شده است و يابگوئيم تمام شدن و انسلاخ ماههاى حرام اشاره است به تمام شدن چهار ماه هر چند اين ماههابا آن چند ماه منطبق نشود.

باز از يك نظر ديگر، عده اى روايات دارد: ماههاى سياحت كه خداوند معاهدين را در آن ماههامهلت داد ابتدايش ماه شوال بوده . ديگرى دارد: از ذى القعده بوده . سومى دارد: از دهم ذىالحجه شروع مى شده . چهارمى دارد: از يازدهم ذى الحجه بوده ، و همچنين روايات ديگر.

ارجمندی آصف الدوله بداند: که اسمعیل فرستاده ایلچی روس به تاریخ غره ذی الحجه وارد شد و اگرچه هیچ عریضه و کاغذ از آن ارجمند نداشت، لیکن عالیجاه ملک الکتاب تفاصیلی که لازم بود نوشته بود و بعرض والا رسید.

روز دهم ذى الحجه خداى تعالى الواح را كه تورات در آن قرار داشت ومشتمل بر احكام اخلاقى و داستانها بود نازل كرد، و در آن به موسى وحى فرستاد كه ماقوم تو را بعد از آمدنت آزموديم و سامرى آنان را گمراه كرد، گوساله اى كه صداىگوساله داشت پرستيدند، موسى پرسيد: پروردگارا گوساله را سامرى ساخت ، صدارا چه كسى به آن داد، فرمود: من دادم اى موسى ، چون ديدم مرا با يك گوساله عوضكردند خواستم به عنوان مجازات آزمايششان را دشوارتر كنم .

همیشه رسم قربان بودی اندر عشر ذی الحجه تو در عشر محرم کرده ای بدخواه را قربان

و چه بسا بتوان ادعا كرد كه ظاهر سوگند به (فجر) قسم به همه صبح ها باشد، وبعيد هم نيست كه منظور از آن تنها صبح روز عيد قربان دهم ذى الحجه باشد.

آن سال که مصطفی حج کرد دور حج ایشان با ذو الحجه رسیده بود بر میقات راست آن قد استدار که مصطفی گفت آنست، آن گه بفرمان خدا و رسول بر ذو الحجة آرام گرفت و نهاد اوّل تا روز رستاخیز ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ ای الحساب المستقیم اینست شمار راست که سالی دوازده ماه بود و چهارماه که مسمّی است از آن حرام بود و ماه حج ذو الحجه بود.

عمر بن خطاب (به عربی: أبوحفص عمر بن الخطاب العدوی القرشی) ملقب به عمر فاروق، (۴۰ ق. ه / ۵۸۶ میلادی – ۲۶ ذی الحجه ۲۳ هجری/۶ نوامبر ۶۴۴)، صحابهٔ محمد، از فرماندهان نظامی در سپاه صدر اسلام و خلیفه دوم از خلفای راشدین بود. مورخین تاریخ اسلام گاهی وی را خلیفه عمر اول و عمر بن عبدالعزیز را عمر دوم می‌نامند.

و به اين ترتيب سنتى را كه از زمانهاى قديم و اعصار انبياى پيشين در ميان عرب در موردتحريم پيكار در ماههاى حرام (رجب ، ذى القعده ، ذى الحجه و محرم ) وجود داشته باقاطعيت امضا مى كند.

توضيح اينكه : مشركان مكه مى دانستند كه جنگ در ماههاى حرام (ذى القعده و ذى الحجه ومحرم و رجب ) از نظر اسلام جايز نيست و به تعبير ديگر اسلام اين سنت را كه ازقبل وجود داشته امضاء كرده است ، مخصوصا در مسجد الحرام و مكه اين كار نارواتر است ،و پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) به هر دو حكم احترام مى گذارد.

و جمله مورد بحث يعنى جمله (و يذكروا...)، عطف بر جمله (يشهدوا) است ، و معنايش اينمى شود: تا ببينند منافع خود را، و تا ياد آرند نام خدا را در ايامى معين يعنى ايام تشريق- روز ده و يازده و دوازده و سيزده ذى الحجه - ائمهاهل بيت (عليهم السلام ) ايام معلومات را به همين ايام تفسير كرده اند.