قراء سبعه
معنی کلمه قراء سبعه در دانشنامه اسلامی
عده ای از مسلمانان در اوایل قرن دوم هجری (دوره تابعان و پیروان آنان) در صدد ضبط قرائات قرآن برآمدند و آن را علمی جدا و مستقل انگاشتند که مورد نیاز مسلمانان بود؛ همانند علم حدیث و تفسیر. این گروه در فن قرائت و مسائلی درباره آن شهرت چشمگیری داشته اند و هفت تن از آنان به دلیل کاردانی و حسن شهرت «قرای سبعه» نام گرفتند و از دیگران ممتاز و بازشناخته شدند که اسامی آنان به ترتیب ذیل است.
اسامی قرای سبعه
۱. ابن عامر؛ ابو نعیم (ابو عمر، ابومحمد، ابوعبدالله، ابوموسی، ابوعثمان، ابومغیث) عبدالله بن عامر یحصبی دمشقی (۲۱-۱۱۸ق)، از بزرگان تابعین و قاضی دمشق بود؛۲. ابن کثیر؛ ابو معبد (ابوسعید، ابوبکر، ابوالصلت) عبدالله بن کثیر داری مکی قرشی (۴۵-۱۲۰ق)، از زمره تابعین بوده و از عبدالله بن زبیر و دیگران استماع کرده است؛۳. ابوعمرو؛ زبان (یحیی، عثمان، محبوب) بن علاء بن عمار بن عبدالله بصری مازنی (۷۰-۱۵۴ق)؛۴. حمزة؛ ابوالحسن (ابوعماره) حمزة بن حبیب بن عمارة بن اسماعیل زیات تمیمی کوفی (۸۰-۱۵۶ق)؛۵. عاصم؛ ابوبکر عاصم بن ابی النجود ابن بهدله کوفی مولی بنی خزیمه (م ۱۲۷ق)؛۶. کسائی؛ ابوالحسن علی بن حمزة بن عبدالله بن بهمن بن فیروز (فزلر) اسدی کوفی معروف به کسائی (م ۱۷۹ یا ۱۸۹ق)، مکی می گوید: کسائی در ایام مامون به این عده اضافه شد و قبل از آن، یعقوب حضرمی به عنوان نفر هفتم محسوب می شد و ابن مجاهد در حدود سال ۳۰۰ هجری این جابجایی را انجام داد؛۷. نافع؛ ابوعبدالله (ابو رویم، ابوالحسن، ابوعبدالرحمن) نافع بن عبدالرحمان بن ابی نعیم مولی جعونة بن شعوب (شعیب) لیثی مدنی (م ۱۶۹ یا ۱۷۹ق)، اصل او از اصفهان است.از میان هفت نفر، فقط ابن عامر و ابوعمرو، عرب هستند.
تعبیر دیگر
در کتاب های علوم قرآنی از قرای سبعه به «ائمه سبعه» و «قرای هفتگانه» نیز تعبیر می شود.
زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۱، ص(۳۲۷-۳۲۹).
...
[ویکی اهل البیت] قراء سبعه تعدادی از قاریان مشهوری هستند که بین سالهای پنجاه تا 190 هجری میان مسلمین، تعلیم قرائت قرآن را ریاست و نظارت می کردند. این افراد که آنها را ابن مجاهد برای اولین بار تعیین نمود عبارتند از:
ابوعبدالله نافع بن ابی نعیم مدنی، مکنی به «ابی رویم» می باشد. نافع اصلا از اصفهان بوده و در مدینه می زیست و در همانجا (به سال 176 یا 169) درگذشت، یادآوری کرده اند که وی قرآن را نزد ابومیمونه «مولی ام سلمه» همسر رسول خدا صلی الله علیه و آله قرائت نموده است. راویان وی عبارتند از ورش و قالون.
(عبدالله به کثیر مکی) وی از ایرانیانی بود که کسرای ایران او را با کشتی هایی که به یمن فرستاده بود برای فتح حبشه گسیل داشت. ابن کثیر مردی فصیح و بلیغ... بود و از جمع صحابه عبدالله زبیر و انس بن مالک را درک کرده. روایان وی عبارتند از بزی و قنبل.
از مردم کوفه است، عاصم از قراء هفتگانه و شیعی است و قرآن را بر ابی عبدالرحمن عبدالله بن حبیب سلمی شیعی که از یاران امیرالمؤمنین علی علیه السلام بود... قرائت کرد. عاصم با یک واسطه راوی قرائت امیرالمومنین علیه السلام است. به همین جهت گفته اند فصیح ترین قراآت قرائت عاصم می باشد زیرا وی قرائت اصیل آورده است.
خوانساری در کتاب روضات الجنان در شرح احوال عاصم می نویسد: وی پارساترین و پرهیزگارترین قراء و رای او درستترین آراء در قرائت به شمار می رود. قاطبه دانشمندان شیعی، قرائت عاصم را فصیح ترین قراآت دانسته اند. روایان وی عبارتند از: حفص و ابوبکر عیاش.
اصلا ایرانی است و زمان صحابه را درک کرده و شاید برخی از آنها را دیده باشد. حمزه نیز مانند عاصم شیعی است و قرآن را بر امام صادق علیه السلام خوانده است.
شیخ طوسی نیز حمزه را از اصحاب امام صادق علیه السلام معرفی کرده. در وجه ملقب شدن حمزه به (زیات) می نویسد که وی با آوردن روغن از کوفه به حلوان و آوردن پنیر و گردو از حلوان به کوفه امرار معاش میکرد و زیت نیز به معنی روغن و زیات روغن فروش است.
جملاتی از کاربرد کلمه قراء سبعه
یکی از نسخ نویسان مشهور ایرانی احمد نیریزی معروف به سلطانی است. او در حدود ۳۰۰ سال پیش می‌زیسته‌است. از شاهکارهای استاد احمد نیریزی یک قرآن نفیس به خط نسخ است که استاد در حاشیه آن اختلاف قرائت قراء سبعه را کتابت نموده‌است.