موغان

علی هذا در اول این عید سعید ختم الله بالنصر والتایید گوهر درج جلال، اختر برج اقبال، امیرزاده موید مسعود، سیف الملوک میرزا که از یمن تربیت ما طرز ادب آموخته و عز شرف اندوخته، عهد شباب با رأی صواب جمع کرده در ولایت اردبیل ومشکین و خلخال الی حدود گیلان و بطون موغان فرمانروائی و اقتدار و اختیار دادیم.

نام بخش انجیرلو از نام رسمی و اداری مرکز آن که از آبادی‌های قدیمی موغان به‌شمار می‌رود گرفته شده‌است یعنی با تشکیل دهستان و انتخاب اَنجیرلو به نام مرکز دهستان، نام مرکز آبادی بر دهستان نیز دلالت پیدا کرده‌است. گرچه گذاشتن نام اَنجیرلو بر مرکز این دهستان که از دیرباز در میان اهالی به «اینجی لی» معروف بوده جای بحث دارد اما با توجه به اینکه این دهستان در دهه‌های اخیر تأسیس شده‌است چندان ایرادی بر این نامگذاری نمی‌توان وارد کرد بلکه ایراد اصلی به تغییر نام آبادی از «اینجی لی» به اَنجیرلو است که در جای خود به آن خواهیم پرداخت.

مورخان صدر اسلام در جهت غرب طبرستان به پنج ولایت دیلم و گیلان و ببر و طیلسان و موغان یاد می‌کنند.

و امتداد مسافت کوه او کنار سفیدرود، بر سمت مغرب و جنوب است، مایل تا به گیلان فومن ممتد، از آنجا شعبه‌ای از کوه منعطف می‌شود، برسمت مغرب و شمال، موازی انعطاف دریا و بر آخر گیلان موغان و گشتاسپی می‌گردد. و شروان و موغان در فضائی است ما بین کوه و دریاست. و از نواحی بلاد گیلان: تولیم و فومن و دولاب و سر و شفت و رشت را پس گیلان خوانند و شهرهای لیاهجان و کوتم و کوچسبان و همام را پیش گیلان خوانند.

بهار خانه چین، عرصه گلستان است مخوان بهار مغانش که دشت موغان است

میان فرخه رودسر (رودسر تالشدولاب) که آخر موغان و گیلان است که آن را اسالم‌رود خوانند مقدار بعد مسافت آن نیم روز راه است که اقوام آن جمله تالشان می‌باشند و این لفظ را از طیلسان گرفته‌اند.

و امتداد مسافت کوه او کنار سفیدرود، بر سمت مغرب و جنوب است، مایل تا به گیلان فومن ممتد، از آنجا شعبه‌ای از کوه منعطف می‌شود، برسمت مغرب و شمال، موازی انعطاف دریا و بر آخر گیلان موغان و گشتاسپی می‌گردد. و شروان و موغان در فضائی است ما بین کوه و دریاست. و از نواحی بلاد گیلان: تولیم و فومن و دولاب و سر و شفت و رشت را پس گیلان خوانند و شهرهای لیاهجان و کوتم و کوچسبان و همام را پیش گیلان خوانند.

در ۴۳۴، زلزلهٔ مهیبی در تبریز رخ داد. هر چند وهسودان از آن جان به در برد، اما کاخ او و شهر ویران شد و حدود پنجاه هزار نفر کشته شدند. چندی بعد، وهسودان به‌آباد کردن شهر پرداخت، به طوری که ناصر خسرو که در سال ۴۳۸ به تبریز رفته بود، آنجا را شهری آباد وصف کرده‌است. وهسودان در دورهٔ حکمروایی خود، اسپهبد موغان (گروهی از مردم کوه‌نشین که به اطاعت از اسلام در نیامده بودند) را شکست داد و به فرمان خویش درآورد.

و میانه فرضه رودسر که آخر موغان و گیلان است، ناحیتی است که آن را اسالیم خوانند. مقدار بعد مسافت آن نیم روزه راه که اقوام آن جمله تالشان باشند و این لفظ از طیلسان گرفته شده‌است.

امروزه، مردم محلی و بومی منطقه به خصوص شاهسونها، مغان را موغان می‌گویند.

تا پیش از سدهٔ هفتم به سرزمین و اقوام تالش، طیلسان گفته می‌شد و نخستین بار یاقوت حموی از لفظ طلشان استفاده نمود. مورخان صدر اسلام در جهت غرب طبرستان به پنج ولایت دیلم و گیلان و ببر و طیلسان و موغان یاد می‌کنند.

امیر موغان آنجاش داده بود وطن امیر موغان آنجاش داده بود مکان

بتیر و نیزه دلیری و استواری کرد شکست لشگر موغان و خیل سرهنگان

جعفرآباد موغان زمستانهای معتدل و تابستانهای گرم و خشک دارد. بادهای محلی منطقه از جمله خَزَر یلی از شرق و باد آغ یل (یا باد سفید، معروف به باد گَرْمیج) از غرب به آنجا می‌وزد. آب آشامیدنی شهر از آبراهه کانال دشت مغان تأمین می‌شود.