هاشم بن عتبه

معنی کلمه هاشم بن عتبه در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] از جناب هاشم بن عتبه در برخی از منابع به عنوان یکی از اصحاب امام حسین علیه السلام در روز عاشورا نام برده شده است.
نام کامل او ابوعمرو، هاشم بن عُتْبَة بن ابی وقّاص قُرَشی زُهَری، معروف به هاشم مِرقال است.
اختلاف در تاریخ شهادت هاشم
منابع کهن وی را از اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام و شهید جنگ صفین دانسته اند. ولی برخی از متأخّران با شرح مفصّلی از حضور و مبارزه او با دشمن در روز عاشورا وی را در شمار شهیدان کربلا قلمداد کرده اند. شهید مطهری ضمن تأیید این که هاشم مرقال از یاران امیرالمؤمنین علیه السلام بوده است و بیست سال پیش از واقعه کربلا کشته شده است، جریان حضور وی را در کربلا از اکاذیب و تحریف های لفظی عاشورا می داند. صاحب ریاض الشهادة احتمال داده که دو تن هاشم و مرقال نام وجود داشته باشد که یک نفر در کربلا و دیگری در صفین شهید گردیده است.

جملاتی از کاربرد کلمه هاشم بن عتبه

تاریخ‌نگارانی مانند احمدبن یحیی بلاذری و خلیفه بن خیاط و شمس‌الدین ذهبی در ذکر فتح منطقۀ جنوب کردستان شامل استان‌های کنونی دیاله در عراق و کرمانشاهان در ایران توسط سپاه اعراب مسلمان، از جریر بن عبدالله بجلی و هاشم بن عتبه به عنوان فرماندهان سپاه مسلمانان یاد کرده‌اند.
پس از پیروزی در جنگ قادسیه و ورود عرب‌ها به مدائن (تیسفون) خبر رسید که مهران رازی در جلولاء (نزدیک حلوان) سپاهی گرد آورده است و بر حسب نامهٔ عمر به سعد بن ابی وقاص در تیسفون که بتازگی تسخیر شده بود اقامت گزید و برادر زادهٔ خود هاشم بن عتبه را با دوازده هزار نفر به جانب جلولا نزدیک (شهر باستانی حلوان) گسیل ساخت و پس از جنگ سختی که در آن حدود رخ داد، فتح نصیب لشکر عرب شد. جلولا و حلوان به‌دست اعراب افتاد و خزاین اطراف به یغما رفت.
اعراب مسلمان حملۀ خود را به منطقۀ جنوب کردستان شامل استان‌های کنونی دیاله در عراق و کرمانشاهان از سال ۱۶ قمری (۶۳۷ م) آغاز کردند و در آن سال در نبرد جلولا پیروز شده و وارد مناطق کردنشین شدند. به روایت تاریخ‌نگارانی مانند احمدبن یحیی بلاذری، خلیفه بن خیاط و شمس‌الدین ذهبی حمله به منطقۀ‌ کرمانشاهان طی سال‌های ۱۶ تا ۱۸ (۶۳۷ تا ۶۴۰ میلادی) و به روایتی در سال ۱۹ قمری (۶۴۱ میلادی) انجام شد و شهرهای خانقین، بندنیجین (مندلی)، قصر شیرین،‌ حلوان و کرمانشاه یکی پس از دیگری تصرف شدند. این سه تاریخ‌نگار از هاشم بن عتبه و جریر بن عبدالله بجلی به عنوان فرماندهان سپاه مسلمانان در حمله به کرمانشان یاد کرده‌اند.