چهل حدیث
معنی کلمه چهل حدیث در دانشنامه اسلامی
بنابر حدیث مشهوری از پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم، در ترغیب مسلمانان به حفظ چهل حدیث که به آن نیاز دارند، محدّثان و دانشمندان اسلامی به تدوین کتاب ها و رساله های بسیاری به زبانهای عربی و فارسی و جز آن مشتمل بر چهل حدیث، با عناوین گوناگون که معمولا عبارت «چهل حدیث» یا «اربعین» در آن درج شده است، پرداختند.حدیث یاد شده با صورتهای گوناگونی در مجموعه های حدیثی آمده است، از جمله: «مَنْ حَفِظَ علی اُمّتی اربعینَ حدیثآ ممّا یحْتاجُونَ الیه فی اَمرِدینهم، بَعَثَهُ اللّهُ عزّوجلّ یومَ القیامةِ فَقی ها عالمآ» (هرکس به سود امت من چهل حدیث حفظ کند که در کار دین بدان نیازمندند، خداوند در روز قیامت او را فقیه و دانشمند مبعوث می کند).
سند حدیث پیامبر نزد اهل سنت
اگرچه سند این حدیث در برخی منابع اهل سنّت ضعیف تلقی شده است، همواره موردتوجه عالمان فریقین بوده است.
سند حدیث پیامبر نزد شیعه
اما در منابع شیعی مضمون آن، مشهور مستفیض و حتی متوا تر دانسته شده است.
معنای حفظ در حدیث پیامبر نزد حدیث شناسان
...
[ویکی شیعه] چهل حدیث، اربعینات یا اربعین حدیث، عنوان عام کتاب هایی حاوی چهل حدیث است که معمولاً با شرح آنهاهمراه است. با توجه به حدیث مشهور پیامبر اکرم(ص) در ترغیب مسلمانان به حفظ چهل حدیثی که به آن نیاز دارند، سنت اربعین نویسی از اواخر سده دوم هجری آغاز شد و تاکنون ادامه یافته است. محدّثان و دانشمندان از تمام گروه های مسلمان، اعم از اهل سنت، شیعیان و اهل تصوف، چهل حدیث هایی با موضوعات کلامی، حدیثی، تفسیری، عرفانی، تاریخی، اجتماعی و اخلاقی نگاشته اند. از کتاب های چهل حدیث معاصر می توان به کتاب "چهل حدیث" امام خمینی اشاره کرد.
سنت اربعین نویسی ریشه در این حدیث مشور نبوی دارد که مسلمانان را به حفظ چهل حدیث که به آن نیاز دارند، ترغیب می کند. حدیث یادشده با صورت های گوناگونی در مجموعه های حدیثی آمده است، از جمله: «مَنْ حَفِظَ من اُمّتی اربعینَ حدیثاً ممّا یحْتاجُونَ الیه فی اَمرِ دینهم، بَعَثَهُ اللّهُ عزّوجلّ یومَ القیامةِ فَقیهاً عالماً» هرکس از امت من چهل حدیثِ موردِ نیاز در دین را حفظ کند، خداوند روز قیامت او را فقیه و دانشمند مبعوث می کند.
در منابع شیعی مضمون آن، مشهور، مستفیض و حتی متواتر دانسته شده است. و اگرچه سند این حدیث در برخی منابع اهل سنّت ضعیف تلقی شده، اما عالمان سنی نیز همواره به این حدیث توجه داشته و به آن عمل کرده اند.
[ویکی فقه] چهل حدیث (ابهام زدایی). چهل حدیث ممکن است در معانی ذیل به کار رفته و یا عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • چهل حدیث (عنوان کتاب ها)، عنوان عام کتاب هایی حاوی چهل حدیث و معمولا همراه با شرح آن ها • چهل حدیث (امام خمینی)، کتاب اربعین حدیث یا «چهل حدیث» تالیف حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (قده)• چهل حدیث (ترجمه الاربعون للشهید الاول )، کتاب «چهل حدیث- ترجمه الاربعون للشهید الاول»، ترجمه فارسی کتاب «الاربعون» شهید اول• چهل حدیث از غیبت فضل بن شاذان (کتاب)، «چهل حدیث از غیبت فضل بن شاذان»، اثر علی اکبر مهدی پور، شرح چهل حدیث درباره حضرت مهدی علیه السّلام
...
[ویکی فقه] چهل حدیث (امام خمینی). کتاب اربعین حدیث یا «چهل حدیث» تالیف حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (قده) است، گرچه مؤلف بزرگوار آن بدین نام در کتاب تصریح نکرده است ولی از مقدمه کوتاهی که در اول کتاب نوشته است، این نام استفاده می گردد.
امام خمینی می فرماید: «و بعد این بنده... مدتی بود با خود حدیث می کردم که «چهل حدیث» از احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام که در کتب معتبره ی اصحاب و علما رضوان الله علیهم، ثبت است جمع آوری کرده و هر یک را به مناسبت شرحی کنم که با حال عامه مناسبتی داشته باشد. از این جهت آن را به زبان فارسی نگاشته که فارسی زبانان نیز از آن بهره برگیرند، شاید ان شاء الله مشمول حدیث شریف ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله وسلّم شوم که فرموده است: «من حفظ علی امتی «اربعین حدیثا» ینتفعون بها، بعثه الله یوم القیامة فقیها عالما»».
چهل حدیث نویسی
چهل حدیث نویسی از دیرباز در میان دانشمندان اسلامی مرسوم بوده است و مهمترین مستند ایشان حدیث مشهور و معروف «من حفظ علی امتی «اربعین حدیثا» ... است، چنانچه مؤلف نیز بدان استناد و تاسی نموده است، گرچه دلایل دیگری نیز وجود دارد که در این کار بی تاثیر نمی باشند.شاید بتوان گفت یکی از آنها این است که چهل حدیث مناسب با تخصص و ذوق و سلیقه ی خود، جمع آوری می نموده اند تا بدین وسیله بتوانند ره آوردهای علمی و ذوقی خود را در آن تعبیه نمایند تا ارمغانی برای طالبان آن باشد. دیگر این که حضرت امیرالمومنین علی علیه السّلام در حدیثی فرموده است: «ان الارواح تمل کما تمل الابدان»، یعنی همانا روح ها خسته می شوند چنانچه بدن ها خسته می شوند، و بزرگان علم و دانش فرموده اند، بهترین رفع خستگی و زنگ تفریح برای طالبان دانش و کمال، اشتغال علمی است که فرموده اند: «الکتب بساتین العلماء»، یعنی کتاب ها گلستان های دانشمندان هستند.
معرفی کتاب
موضوع اصلی کتاب شرح چهل حدیث اخلاقی است ؛ این کتاب نیز ، چون سایر مؤلفات امام خمینی ، کتابی است که از مطالب اخلاق علمی و عملی، و قواعد فلسفی و حکمی، و اصول عرفانی ، و ظرایف حدیثی و روایی، و لطایف تفسیری و قرآنی، مشحون می باشد، و این مطلب از انتخاب عناوین چهل حدیثی که مؤلف برگزیده است، بخوبی استفاده می گردد. حدیث اول کتاب را در باب جهاد با نفس قرار داده است که مهمترین مساله، عرفان عملی است و سایر احادیث آن بیانگر منازل سیر و سلوک سالکان الی الله است مانند تفکر ، توکل ، خوف و رجا ، صبر ، توبه ، ذکر ، اخلاص ، شکر و توحید . مؤلف در جلد دوم معارف عمیقی را در باب «شرط قبولی اعمال ولایت است»، و معرفت حق تعالی و اسماء و صفات او، و طریق معرفت حق تعالی و اولی الامر ، و عدم شناخت حقیقی حق تعالی و حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم و ائمه علیهم السّلام و مؤمنین ، بیان فرموده است، که در کتب اخلاقی دیده نمی شود و یا کمتر دیده می شود.امام خمینی سال ها در حوزه علمیه قم در درس های اخلاق و سیر و سلوک و عرفان نظری شرکت کرده است، کتاب منازل السائرین الی الله تالیف عارف بالله محقق کامل خواجه عبدالله انصاری را در روزهای تعطیلی در محضر استاد عارف میرزا محمد علی شاه آبادی از ابتدا تا انتها تلمذ نموده است. این کتاب از مهمترین کتب اخلاق عملی و سیر و سلوک عرفانی است و از کتب سطح بالای درس اخلاق است.حضرت امام خمینی (قده) در سیر و سلوک و بیان مطالب اخلاق عملی از خواجه عبدالله انصاری و کتاب منازل السائرین بسیار متاثر بوده است و در کتاب اربعین حدیث در پاره ای موارد به بیان نظرات خواجه عبدالله انصاری پرداخته است، که به عنوان نمونه به بعضی از آنها ذیلا اشاره می کنیم: مؤلف در باب توکل و معنای آن می نویسد: «صاحب منازل السائرین فرماید «التوکل کلة الامر کله الی مالکه و التعویل علی وکالته» یعنی...» و در باب تفویض می فرماید: «خواجه فرماید: التفویض الطف اشارة و اوسع معنی من التوکل ثم قال: التوکل شعبة منه» .در باب صبر می فرماید: «عارف محقق مشهور در منازل السائرین فرماید: صبر نگاهداری نفس است از شکایت بر جزع مستور» و در فصل فرق بین منزل تفکر و تذکر می نگارد: «جناب خواجه عبدالله فرماید: التذکر فوق التفکر فان التفکر طلب و التذکر وجود»
ساختار کتاب
...
[ویکی فقه] چهل حدیث (ترجمه الاربعون للشهید الاول ). کتاب «چهل حدیث- ترجمه الاربعون للشهید الاول»، همان گونه که از نامش پیداست، ترجمه فارسی کتاب «الاربعون» شهید اول است که به کوشش محمد علی کوشا و با قلم روان وی در سال ۱۳۷۴ ش، روانه بازار کتاب شده است.
پیشنهاد ترجمه کتاب، توسط آقای علی افراسیابی به مترجم داده شده و ایشان، آن را اجابت نموده اند. در میان چند نسخه خطی و چاپی از کتاب، نسخه تحقیقی مدرسة الامام المهدی عجّل الله فرجه الشریف ، بهتر و کامل تر بوده و ترجمه، بر پایه اعتماد به آن انجام گرفته است.
ساختار کتاب
مترجم، در ترجمه هر حدیث، نخست، متن آن را ذکر کرده و سپس بی آنکه عنوانی خاص را برای آن برگزیند و بی آنکه به ترجمه سلسله سند آن بپردازد، خود حدیث را با ذکر شماره ترجمه نموده است و نیز آنچه را که شهید اول، در برخی از موارد در توضیح و شرح پاره ای از الفاظ و عبارات نگاشته، به فارسی برگردانده است. وی، الفاظ و عباراتی را که گاه، خود، برای روشن شدن شدن ترجمه و روان گردیدن آن افزوده، در میان قلاب یا کروشه قرار داده است.
گزارش محتوا
مترجم، در پیش گفتار خویش، نخست، توضیحاتی در مورد ترجمه و اصل کتاب داده و سپس به ذکر شرح حال کوتاهی از شهید اول و تالیفات وی و فرزندان او پرداخته است.
نمونه ای از کار مترجم
...
[ویکی فقه] چهل حدیث (عنوان کتاب ها). چهل حدیث، عنوان عام کتاب هایی حاوی چهل حدیث و معمولا همراه با شرح آن ها است.
بنابر حدیث مشهوری از پیامبر اکرم صلی اللّه علیه وآله وسلم، در ترغیب مسلمانان به حفظ چهل حدیث که به آن نیاز دارند، محدّثان و دانشمندان اسلامی به تدوین کتاب ها و رساله های بسیاری به زبانهای عربی و فارسی و جز آن مشتمل بر چهل حدیث، با عناوین گوناگون که معمولا عبارت «چهل حدیث» یا «اربعین» در آن درج شده است، پرداختند.حدیث یاد شده با صورتهای گوناگونی در مجموعه های حدیثی آمده است،
حسن بن عبدالرحمان رامهرمزی، المحدث الفاصل بین الراوی والواعی، ج۱، ص۱۷۳، چاپ محمد عجاج خطیب، بیروت ۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
اگرچه سند این حدیث در برخی منابع اهل سنّت ضعیف تلقی شده است،
احمد بن حسین بیهقی، الاربعون الصغری المخرجة فی احوال عبادالله تعالی و اخلاقهم، ج۱، ص۱۲، چاپ سعید زغلول، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
اما در منابع شیعی
مجلسی، بحارالانوار، ج۲، ص۵۶.
...
[ویکی فقه] چهل حدیث (کتاب). کتاب اربعین حدیث یا «چهل حدیث» تالیف حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (قده) است، گرچه مؤلف بزرگوار آن بدین نام در کتاب تصریح نکرده است ولی از مقدمه کوتاهی که در اول کتاب نوشته است، این نام استفاده می گردد.
امام خمینی می فرماید: «و بعد این بنده... مدتی بود با خود حدیث می کردم که «چهل حدیث» از احادیث اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السّلام که در کتب معتبره ی اصحاب و علما رضوان الله علیهم، ثبت است جمع آوری کرده و هر یک را به مناسبت شرحی کنم که با حال عامه مناسبتی داشته باشد. از این جهت آن را به زبان فارسی نگاشته که فارسی زبانان نیز از آن بهره برگیرند، شاید ان شاء الله مشمول حدیث شریف ختمی مرتبت صلی الله علیه و آله وسلّم شوم که فرموده است: «من حفظ علی امتی «اربعین حدیثا» ینتفعون بها، بعثه الله یوم القیامة فقیها عالما»».
جملاتی از کاربرد کلمه چهل حدیث
اولین تألیف وی و مشتمل بر چهل حدیث در توحید و صفات خدا و اخلاق و احکام شرع و متضمّن بیانات فلسفی، عرفانی و اصولی و فقهی. این کتاب توسط شاگرد او خانم همایونی به زبان فارسی ترجمه گردیده است.