کیمیای سعادت
معنی کلمه کیمیای سعادت در دانشنامه آزاد فارسی
معنی کلمه کیمیای سعادت در دانشنامه اسلامی
مصنف، آن را پس از گوشه گیری و انزوا، در آخرین سال های قرن پنجم هجری به تحریر درآورده است. این کتاب که برای جمهور مردم نوشته شده، خلاصه ای است از کتاب «احیاء علوم الدین» که غزالی آن را به زبان عربی، برای اهل تحقیق تحریر نموده است.
کتاب، دارای نثری بسیار شیوا و پخته و ساده و گیرا و پرمغز است و بر یک مقدمه و چهار رکن استوار می باشد.
تعداد فصل ها و اصل های آن چنین است:
18 فصل، در شناخت نفس خویش؛
[ویکی فقه] کیمیای سعادت (کتاب). «کیمیای سعادت»، اثر ابو حامد، امام محمد غزالی طوسی ، به زبان فارسی، در موضوعات اخلاقی است. مصنف، آن را پس از گوشه گیری و انزوا، در آخرین سال های قرن پنجم هجری به تحریر درآورده است. این کتاب که برای جمهور مردم نوشته شده، خلاصه ای است از کتاب «احیاء علوم الدین» که غزالی آن را به زبان عربی، برای اهل تحقیق تحریر نموده است.
کتاب، دارای نثری بسیار شیوا و پخته و ساده و گیرا و پرمغز است و بر یک مقدمه و چهار رکن استوار می باشد.تعداد فصل ها و اصل های آن چنین است:۱۸ فصل، در شناخت نفس خویش؛۱۵ فصل، در معرفت آخرت؛۱۰ فصل، در شناخت حق؛۵ فصل، در معرفت دنیا؛۱۰ اصل، در باره عبادات؛۱۰ اصل، در معاملات؛۱۰ اصل، در مهلکات؛۱۰ اصل، در منجیات.
گزارش محتوا
غزالی، در مقدمه ی کتاب، درباره ی چهار عنوان بحث می کند که عبارتند از:۱. خودشناسی: در ذیل این عنوان، از کالبد ظاهر و معنی باطن؛ شناخت حقیقت دل؛ حقیقت دل؛ دل، شهریار تن؛ لشکر دل؛ فرمان روایی دل؛ ریشه های خوب و بد در آدمی و... سخن به میان آمده است.۲. خداشناسی : در ذیل این عنوان، از معرفت نفس، به عنوان کلید معرفت حق؛ تنزیه و تقدیس حق؛ معرفت پادشاهی راندن حق و... بحث شده است.۳. دنیاشناسی: در این بخش، از سبب بودن آدمی در دنیا؛ حقیقت و آفت و غرض دنیا؛ اصل دنیا (طعام، لباس و مسکن) و... بحث شده است.۴. آخرت شناسی: این بخش، مشتمل است بر بحث از بهشت و دوزخ کالبدی و روحانی؛ حقیقت مرگ؛ نگاه داری اعتدال روح؛ معنی حشر و نشر و بعث و اعاده؛ مشاهده ی بهشت و دوزخ در این دنیا؛ معنی عذاب قبر؛ حقیقت و درجات عذاب قبر و...
← رکن اول در عبادات
۱. این کتاب، علاوه بر اهمیت خاص علمی و اخلاقی، از جهات ادبی، به ویژه انسجام و سلاست جملات و عبارات و شیوایی و فصاحت الفاظ و کلمات و زیبایی و ظرافت ترکیبات و اصطلاحات از شاه کارهای نثر کهن فارسی و از گنجینه های قیمتی درهای لفظ دری است. استاد همایی، در «غزالی نامه»، در باب شیوه ی نگارش غزالی چنین آورده است: «نثر فارسی غزالی بسیار شیوا و پخته و ساده و گیرا و پرمغز است و کلمه ای جامع تر از این در باره ی شیوه نویسندگی این بزرگ استاد نداریم که غزالی درست فارسی یا فارسی درست می نوشت، نه ترجمه عربی یا دساتیر فارسی یا ملمع فارسی و عربی».ملک الشعرای بهار، درباره ی سبک فارسی وی به نکته جالب و تازه ای اشارت نموده است، بدین قرار: «امام غزالی، از جمله کسانی است که در نثر فارسی انقلاب انداخته است و به سبب قدرت زیادی که در فکر و قوه عقلیه داشته است، از آوردن کلمات و لغات و اصطلاحات تازه پروا نکرده و بنیاد نثر قدیم را دگرگون ساخته است.»۲. غزالی، در این کتاب، در پی نظام آفرینی و برقرار کردن رابطه ی حلقه های استدلال با یک دیگر است و در عین حال از تمثیل و حکایت هم بهره می گیرد. وی، همواره تناسب مباحث را از لحاظ کمی و هم چنین از لحاظ تقدم و تاخر، رعایت می کند؛ مقدمه و موخره در هر باب، سنجیده و نظام یافته است.۳. کیمیای معرفتی که غزالی پیش می نهد، بیشترین تکیه معرفت را بر شناخت آدمی قرار می دهد. پیداست که چنین پیشنهادی با طراز عارفان بیشتر همسویی دارد تا فیلسوفان و متکلمان.
منبع
...
جملاتی از کاربرد کلمه کیمیای سعادت
گه کنی از خاک کیمیای سعادت لعل بدخش آوری ز صخره صما
عشقست کیمیای سعادت درین طریق زان کیمیا اگر قدری یافتی بگو
به جان ستاند، اگر باد گردی آرد ازو که کیمیای سعادت ز رایگان یابم
صائب ز کیمیای سعادت غنی شود هر کس رسیده است به فکر صواب تو
بدان که اول مقام از مقامات دین یقین است و معرفت، پس از معرفت خوف خیزد و از خوف زهد و صبر و توبه و صدق و اخلاص و مواظبت بر ذکر و فکر بر دوام پدید آید. و از آن انس و محبت خیزد و این نهایت مقامات است. و رضا و تفویض و شوق این همه خود تبع محبت باشد. پس کیمیای سعادت پس از یقین و معرفت که خود را و خدا را بشناخت، خوف است و هرچه پس از آن است بی وی راست نیاید و این به سه طریق به دست آید:
بیاموزمت کیمیای سعادت ز همصحبت بد جدایی جدایی
که کیمیای سعادت در این جهان سخن است بزرجمهر چنین گفته بود با کسری
هستی تو کیمیای سعادت به نشأتین اکسیر اعظمی تو و گوگرد احمری
نویسندگان و نظریه پردازانی، به خصوص در میان مسلمانان، نیز بودهاند که نوروز را آیینی ناپسند و مذموم میدانستند. برخی روحانیون، پس از انقلاب ۱۳۵۷، سعی در زدودن نوروز از تقویم ایران کردند. ابوالقاسم خزعلی نیز گفت: «امیدوارم عیدغدیر جای نوروز را بگیرد». پیشتر از این نیز ابوحامد محمد غزالی در کیمیای سعادت نوشته بود: «... اظهار شعار گبران حرام است بلکه نوروز و سده باید مندرس شود و کسی نام آن نبرد…».
هرکه این شرط را نکو دارد کیمیای سعادت او دارد
و بالجمله شکی نیست که مرتبه یقین اشرف فضایل، و افضل کمالات، و اهم اخلاق، و اعظم صفات است کیمیای سعادت و معراج کرامت است اکسیر اکبر و کبریت احمر است تشریفی است که قامت قابلیت هر کس بدان آراسته شد محرم خلوتخانه انس گردید و افسری است که تارک هر بنده به آن پیراسته شد قدم در حرم قدس نهاد.