معنی کلمه یجاهد در دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
جهد (۴۱ بار)
(به فتح اوّل و ضمّ آن) صعوبت و مشقّت. چنان که در قاموس و مفردات گفته است در اقرب الموارد آن را تلاش توأم با رنج معنی میکند. صحاح طاقت (سختی) گفته است در مجمع البیان ذیل آیه 217 بقره فرماید: «جاهَدْتُ الْعَدُوَّ» یعنی در جنگ با دشمن مشقّت را بر خود هموار کردم و در ذیل آیه 79 توبه فرمود جهد به ضمّ اوّل و فتح آن هر دو به یک معنی و آن مادار کردن خود بر مشقّت است و از شعبی نقل شده که جهد (به فتح اوّل) در عمل و جهد (به ضمّ اوّل) در قوّت و طعام است و از قتیبی نقل است که جهد (به فتح) مشقّت و به ضمّ طاعت است .بنابر اقوال گذشته معنای: فلانی جهاد کرد آن است که قدرت خود را به کار انداخت، متحمّل مشقّت گردید، تلاش توأم با رنج کرد. جامع همه اقوال قول اقرب الموارد است پس جهد و جهاد یعنی: تلاش توأم با رنج. هرکه تلاش کند و خود را به زحمت اندازد، فقط برای خویش تلاش میکند خدا از مردم بی نیاز است به سوی خدا وسیله جوئید و در راه او تلاش کنید . جهاد (به کسر اوّل) مصدر است به معنی تلاش و نیز اسم است به معنی جنگ (اقرب الموارد) و جنگ را از آن جهاد گویند که تلاش توأم بار نج است مجاهد: تلاش کننده جنگ کننده قسم یاد کردند به خدا قسم مؤکد و محکم، یعنی آنچه میتوانستند آنرا محکم کردند راغب گوید: سوگند یاد کردند و در آن آنچه قدرت داشتند کوشیدند طبرسی گفته: تقدیر این است «جَهَدُوا جَهْدَ اَیْمانِهِمْ». این تعبیر پنج بار در قرآن مجید آمده و همه درباره بدکاران است . باید دانست: افهال این ماده در قرآن همه از باب مفاعله آمده است و آن به معنای تکثیر است نه بین الاثنین و تکثیر یکی از معانی مفاعله است علی هذا مثلا از سه تلاش استفاده میشود یکی از مادّه یکی از هیئت و یکی از «حق جهادة» یعنی در راه خدا تلاش کنید تلاش بسیار شدید. آنانکه راغبین از مؤمنین در صدقات را خرده میگیرند و نیز به کسانیکه جز به اندازه طاقت و تلاش خود پیدا نمیکنند عیب میگیرند. آیه درباره منافقان است که هم ثروتمندان را در دادن زکوة مسخره میکردند و هم دستتگانرا، اینکه فرموده «لا یَجِدُونَ اِلّا جُهْدَهُمْ» یعنی جز تلاش خود چیزی پیدا نمیکنند قهراً کمک مالی آنها در راه اسلام کم است .