هراکلیوس
معنی کلمه هراکلیوس در فرهنگ فارسی
معنی کلمه هراکلیوس در دانشنامه اسلامی
هرقل (هرقل به کسر هاء و فتح راء و سکون قاف معرب هراقلیوس و هراکلیوس.) که او را هراقلیوس و هراکلیوس نیز گویند، در عصر پیامبر اسلام بر ملت روم و شامات سلطنت داشت، کشور مصر هم تحت الحمایة وی بود، عظمت و قدرت او همه جا را فراگرفته بود، مخصوصا پس از شکست دادن خسروپرویز پادشاه ایران و ضعف سلطنت ساسانیان، قدرت بیشتری به دست آورده بود و اگر به حمله مسلمانان و اعراب دچار نمی شد، دیگر حریفی در مقابل نداشت و سیادت بر همه جهانیان را در مغز می پروراند.هراکلیوس دو بار ازدواج کرد بار اول با فابیا ادوکیا که دو فرزند ثمره این ازدواج بود. کنستانتین سوم پسر او بعد از هراکلیوس به سلطنت رسید.بار دوم در سال ۶۱۳ میلادی، با خواهر زادهٔ خود به نام مارتینا ازدواج کرد. نه فرزند حاصل این ازدواج بود که اکثر آن ها از بیماری های ارثی در رنج بودند. هراکلوناس پسر مارتینا بعد از کشته شدن برادرش کنستانتین سوم به سلطنت رسید. همچنین هراکلیوس یک فرزند دیگر، از مادری که نام او شناخته نشده، داشت، به نام «جان» که بر ضد پدر، یک شورش سیاسی را ترتیب داد. هراکلیوس در سال ۶۳۷ میلادی، دستور قطع بینی و دست های او را صادر کرد.
جنگ ایران و روم
موریکیوس «موریس»، امپراتور بیزانس با حمایت های خود از خسرو پرویز در مقابل بهرام چوبین باعث بازگشت خسرو به تخت سلطنت شد. در مدّت فرمانروایی موریکیوس، بعد از حدود ۶۰۰ سال جنگ، بین ایران و روم روابط دو کشور صلح آمیز و حسنه بود. بعد از کشته شدن موریکیوس و خانوادهٔ او به دست فوکاس، خسرو فوکاس را به رسمیت نشناخت و وارد جنگ با بیزانس شد. به سلطنت رسیدن هراکلیوس به اختلافات دو کشور پایان نداد زیرا خسرو پرویز خواستار به سلطنت رسیدن تئودوسیس پسر موریکیوس بود که ادعا می شد، بعد از مرگ موریکیوس به دربار خسرو پناه برده است.سپاه ایران در سال ۶۱۱ میلادی سوریه و آناتولی را به اشغال درآورد. سه سال بعد به کمک یهودیان توانست اورشلیم را تصرف کند و صلیب راستین (دار مقدس) که در انظار عالم مسیحیت، چیزی مقدس تر از آن نبود، به تیسفون فرستاده شد.در سال ۶۱۶ میلادی، مصر توسط قشونی که رهبری آن را شهربراز سردار نامی ایران، برعهده داشت، تصرف شد. این قسمت ها از عهد هخامنشیان به بعد از تصرف ایران خارج شده بود. در سال ۶۱۷ میلادی، سردار نامی دیگر ایران، شاهین ممالک آسیای صغیر را یک به یک گرفت و به کالسدون نزدیکی کنستانتین (قسطنطنیه، استانبول در ترکیهٔ امروزی)، پایتخت بیزانس رسید در اینجا هراکلیوس با سردار ایرانی ملاقاتی کرده و درخواست صلح کرد. در عوض قراردادی، در جهت پرداخت خراج سالیانه به ایران، بسته شد.در این زمان اوضاع بیزانس بسیار بد بود؛ از یکطرف فتوحات ایران برای بیزانس تقریباً ممالکی را باقی نگذاشته بود و از طرف دیگر از طرف شمال آوارها پایتخت بیزانس را از راه خشکی، تحت تهدید قرار داده بودند و تهدید خطرناکتری نسبت به ایران به شمار می آمدند.
فتوحات هراکلیوس
در سال ۶۲۲ میلادی، هراکلیوس با کمک اعانه مردم و خزائن کلیساها، توانست سپاهی را مجهز و جمع آوری کند و با کمک خزرها بطرف ایران لشکر کشی کرد. خسرو پرویز با قشونی مرکب از چهل هزار نفر به شیز (تخت سلیمان کنونی) واقع در آذربایجان شتافت ولی هراکلیوس فاتح شد. در سال ۶۲۳ میلادی، شهر گنزک را تسخیر و آتشکده آذرگشسپ را ویران کرد.
کریستین سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان ، ص۴۶۹.
...
جملاتی از کاربرد کلمه هراکلیوس
جانشین گوارام، استفان یکم، سیاست خود را در اتحاد با ایران قرار داد، هدفی که به قیمت از دست دادن جانش در حمله هراکلیوس به تفلیس در سال ۶۲۶ میلادی تمام شد. در جریان جنگ ایران و روم شرقی (۶۲۸–۶۰۲)، امپراتوری بیزانس اغلب مناطق ایبری را به دست گرفت در حالیکه تفلیس تا سقوط ساسانیان با حمله اعراب مسلمان تحت حاکمیت ایران قرار داشت.