سبع مثانی

این سوره فاتحه را سبع مثانی بدان خواندند که در هر نمازی و هر رکعتی بخواندن وی باز گردند، فکانّه قال سبع آیات هی الآیات التی یثنی بها فی کلّ رکعة و کلّ صلاة و من ها هنا للتّبیین. و قیل سمّیت مثانی لانّها نزلت مرّتین: مرة بمکّة من اوائل ما نزل القرآن، و مرّة بالمدینة، و السّبب فیه انّ سبع قوافل واقت من بصری لیهود بنی قریظة و النّضیر فی یوم واحد و فیها انواع من البزّ و الجواهر و امتعة البحر، فقال المسلمون لو کانت هذه الاموال لنا لتقوّینا بها و لا نفقناها فی سبیل اللَّه، فانزل اللَّه عزّ و جل هذه السورة و قال لقد اعطیتکم سبع آیات هی خیر لکم من هذه السّبع القوافل.

«لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ» ای لا تتمنّینّ یا محمّد ما جعلناه متاعا للاغنیاء فقد آتیناک خیرا من ذلک و هو سبع من المثانی و القرآن العظیم. حرام کرد بر مصطفی (ص) اندرین آیت که رغبت نماید بدنیا، یا بچشم پسند در آن نگرد و آرزوی کند می‌گوید ای محمّد مخواه دنیا و منکر بآنچ قومی را دادیم ازین دنیا داران و توانگران، که آن بر خورداریی اندکست، سریع الزّوال، قلیل اللّباث، و ترا دادیم به از آن که ایشان را دادیم: سبع مثانی و قرآن عظیم.

هر هفت کردن تو، مکرّر شده ست لیک در مذهب تو فرض، چو سبع مثانی است

چو بیت بیت ز هر هفت ازان دو مصراع است گرش به سبع مثانی لقب نهند مرنج

ابتدای ره عشق تو مرا فاتحه ییست کندرین دل اثر سبع مثانی دارد

بسته چون سبع مثانی ز پی رفعت و قدر آسمان آیت اخلاص تو بر هفت اندام

لغو سبع مثانی سخنش لغت منهیان سبع طباق

رنج و اندوه فراق عاشق غمدیده را صورت سبع مثانی وجه او درمان بود

ز نور روی تو پیداست سر سبع مثانی ز جبهه تو هویداست آن لطیفه که دانی