معنی کلمه سرپرستی کودک در دانشنامه اسلامی
وقتی بنیان خانواده فرو می ریزد و آرامش روحی و روانی که زاده پیوند طبیعی زن و مرد است، تبدیل به دل نگرانی می گردد و زن و مردی که زینت یکدیگرند، سبب عذاب همدیگر می شوند و آن هنگام که طلاق پایه های زندگی را ویران می کند و یا مرگ گریبانگیر یکی از دو رکن خانواده می شود، قربانیان زیادی را به جا می گذارد که نمی توان با بی تفاوتی از کنار آنها گذشت از جمله قربانیان، کودکان خانواده ا ند که ناگزیر در گرداب حوادث دست وپا می زنند و یاری می خواهند. در برابر کودکان، که با آه و ناله، پدر و مادر را به زندگی فرا می خوانند، به راستی چه باید کرد؟ حال که کانون پرمهر خانواده و آغوش گرم پدر و مادر به آنها آرامش نمی دهد، کدام کانون برای آنان شایسته تر است؟باری، این کودکان را به چه کسی باید سپرد؟ پدر، مادر، خویشان یا جامعه؟این مسأله از زاویه های گوناگونی درخور بررسی است.البته فقیهان بزرگ، تلاشهای بسیار برای حل این مشکل کرده و آرای راهگشایی ارائه داده ا ند، امّا باید اعتراف کرد که دشواریها همچنان خودنمایی می کنند و برای برداشتن آنها از سر راه، نیاز به تلاش گسترده، و تجدید نظر در دیدگاههای فقهی است که این لازمه دانش پویا و زنده و جاودانه است. تکامل و بالندگیِ دیدگاههای فقهی، جز به تلاش همگانی و حرکت جدید، رخ نخواهد داد.دیدگاه ها در این که سرپرستی و نگهداری کودکان وظیفه چه کسی است، بسیارند و در این بین کشف دیدگاه ناب، کاری است دشوار.در این مقاله سعی شده است که بحث ( حضانت) ریشه یابی شود و مبانی روایی و روانی مسأله مورد توجه قرار گیرد و نظریه ا ی پیشنهاد شودکه راهگشای این مشکل درعصر حاضر باشد، بر عالمان و طالبان علوم اسلامی است که بر این امر همت گمارند و چراغی را برافروزند که در پرتو آن، راهیابی به حقیقت آسان گردد. امیدواریم که این مقال نیز ما را به این هدف نزدیک کند.
حضانت در لغت
حضانت، از حِضن گرفته شده و برابر فارسی آن، (پهلو) است، قسمت زیر بغل تا برآمدگی لگن. به معنای نگهداری چیزی می باشد، همچون پرنده ا ی که از تخمهای خود در زیر بال نگهداری می کند: (حضن الطائر بیضه). هنگامی که زنی، بچه ا ش را در آغوش می گیرد، گفته می شود: (حَضَنت وَلَدها.) در حدیث آمده است: (عجبت لقوم طلبوا العلم حتّی اذا نالوا منه صاروا حُضّاناً لابناء الملوک.)در شگفتم از گروهی که در پی دانش می روند و وقتی آن را به دست می آورند، تربیت فرزندان پادشاهان را بر عهده می گیرند.و به زنی که تربیت کودک را به عهده می گیرد، (حاضنه) می گویند.
حضانت در نزد اهل اصطلاح
فقیهان (حضانت) را برابر همان معنای لغوی، معنی کرده ا ند و حضانت دراصطلاح ایشان عبارت است از: (حق نگهداری و سرپرستی طفل که به شخصی واگذار می شود.)و از نظر توسعه مفهومی، همه گونه نگهداری از کودک را در بر می گیرد: پاکیزگی، خورانیدن غذا و برآوردن نیازهای غذایی، پوشش، تربیت، آموزش، یاد دهی آداب اجتماعی و….شهید ثانی در تعریف حضانت می نویسد: (الحضانة بفتح الحاء ولایة علی الطفل والمجنون لفائدة تربیته و مایتعلّق به ا من مصلحته من حفظه و جعله فی سریره و رفعه وکحله ودهنه و تنظیفه و غسل خرقه و ثیابه و نحو ذلک.) طریحی نیز، همین عبارت را یاد کرده و در پایان افزوده است: (وجمیع مصالحه غیر الرضاعة.) دکتر وهبة الزحیلی در تعریف حضانت می نویسد: (… وشرعاً هی تربیة الولد لمن له حق الحضانة او هی تربیته و حفظ من لایستقل بامور نفسه عما یوذیه لعدم تمییزه کطفل وکبیر مجنون و ذلک برعایة شؤونه و تدبیر طعامه و ملبسه و نومه تنظیفه وغسله و غسل ثیابه فی سنّ معیّنه و نحوها والحضانة نوع ولایة وسلطنة.) دیگر فقیهان نیز، بسان همین عبارات را در تعریف حضانت آورده ا ند که نیازی به یادآوری آنها نیست.
حضانت و رضاع
...