عبداللطیف

در سال ۱۲۵۹ هجری قمری، در زمان محمدشاه به دست ملا عبداللطیف طسوجی به فارسی ترجمه شده (این کتاب دارای ارزش تاریخی است، اما در کل یک سوم کتاب اصلی را هم شامل نمی‌شود) و سروش اصفهانی اشعاری به فارسی برای داستان‌های آن سروده‌است که تا زمان ناصرالدین شاه ادامه داشته‌است.

شرف‌الدین ابوالحسن، علی رَحبی (۱۱۸۷ - ۱۲۶۸م) (نسب: علی بن یوسف بن حیدر بن حسن) پزشک، ادیب، شاعر شامی بود. از شاگردان عبداللطیف بغدادی و علم‌الدین سخاوی بود. در بیمارستانی که نورالدین زنگی ساخت، مدت‌ها خدمت گزارد. سپس در مدرسه‌ای که عبدالرحیم دَخوار برای آموزش پزشکی بنا نهاد، به تدریس پرداخت.

باغ لطیف در نزدیکی بالاحصار شهر کابل، پایتخت افغانستان، و در آغاز شهدای صالحین قرار داشت و از سوی سرهنگ عبداللطیف خان بنا شده بود. سرهنگ عبداللطیف از تیرهٔ مومند و اصلاً ساکن شالیز غزنه بود. وی در دوران جوانی و در هنگامیکه امیرمحمدافضل خان هنوز به امارت نرسیده بود و از طرف پدرش فرمانروای کل صفحات ترکستان بود، به درجه کپتانی رسید که نامبرده در توپخانه حضور به عنوان فرمانده (قوماندان) ایفای وظیفه می‌کرد. چندی بعد به درجه (رتبه) سرهنگی (کرنیلی) رسید که تا زمان حکومت امیرعبدالرحمن خان در همین درجه باقی‌ماند.

الغ‌بیگ سپس به بلخ عقب‌نشینی کرد و در آن‌جا متوجه شد که والی آن یعنی پسر بزرگ خود، عبداللطیف میرزا، علیه او قیام کرده‌است و جنگ داخلی دیگری آغاز شد. عبداللطیف برای ملاقات با ارتش پدرش در سواحل رودخانهٔ آمودریا سربازانی را به‌خدمت گرفت. با این‌حال، الغ‌بیگ با شنیدن اخبار آشوب در شهر، پیش از وقوع هرگونه جنگی به اجبار به سمرقند، عقب‌نشینی کرد. عبداللطیف نیز در مدت کوتاهی به سمرقند رسید و الغ‌بیگ، بی‌اختیار تسلیم پسرش شد. عبداللطیف پدرش را از حبس آزاد کرد و به او اجازه داد تا برای انجام حج به مکه برود. با این‌حال، او ترتیبی داد که الغ‌بیگ هرگز به مقصد خود نرسد و او در سال ۱۴۴۹ ترور شد.

خود آن عبداللطیف اندر مقام است که لطفش بر عبادالله تمام است

آذربایجان همچنان در اختیار قراقویونلوها بود. دیری نپایید که کشمکش‌های خونینی میان مدعیان حکومت درگرفت. الغ‌بیگ، پس از دو سال درگیری با پسرش، عبداللطیف، عاقبت در ۸۵۳ ه‍.ق به دست او کشته شد. عبداللطیف هم یک سال بعد با توطئهٔ امیرانش به قتل رسید و عبداللّه پسر ابراهیم، فرمانروای ماوراءالنهر شد ولی حکومت او هم دوامی نداشت و در ۸۵۴ ه‍.ق ابوسعید گورکان، نوهٔ میرانشاه، او را کشت و سرزمین او را گرفت.

در این دوره قلمرو تیموری به سه بخش تقسیم گردید: ۱- الغ بیگ و عبداللطیف میرزا در ماوراءالنهر، ۲- ابوالقاسم بابُر در خراسان ۳- سلطان محمد در عراق عجم، فارس، کرمان و خوزستان

موصلو: از طوایف ترکمان نواحی دیاربکر و یکی از دو طایفه بزرگ آق قوینلوها بوده، و حکومت آن جا را در زمان سلطنت آق‌قویونلوها در دست داشته‌است. موصلوها به سرکردگی امیر بیک موصلو در سال۹۱۳هـ. ق. به نیروی شاه اسماعیل پیوستند و از جمله قزلباشان شدند. یحیی بن عبداللطیف قزوینی ذیل وقایع این سال می‌نویسد:"... امیر بیک موصلو که از جانب آق‌قوینلو مدت‌ها والی دیاربکر بود، با اقوام و اتباع واویماق موصلو به عز بساط بوس همایون مفتخر گشت و هدایای بسیار به موقف عرض رسانید و دیاربکر داخل محروسه شد و ایالات آن‌جا به پیرمحمدخان استاجلو قرار گرفت… و حضرت اعلی، امیر بیک موصلو را به منصب مهرداری همایون سرافراز گردانید. (۱۳)

میر عبداللطیف خان که گذشت در محرم ازین سرای غرور

تخصص علمی الغ‌بیگ با مهارت‌های او در حکم‌رانی، مطابقت نداشت و او در طول سلطنت کوتاه خود، نتوانست قدرت و اقتدار خود را تثبیت کند. در نتیجه، سایر حاکمان از جمله خانوادهٔ او از عدم کنترل او سوءاستفاده کردند و او سرانجام در سال ۸۲۸ خورشیدی توسط پسرش عبداللطیف کشته شد.

با به قدرت رسیدن عبد الرحمن خان، عبداللطیف خان، برادر بزرگش عبدالقادرخان و پسر بزرگش عبدالسلام خان یکی پی دیگری بین سالهای ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۸ هجری قمری محبوس گردیدند تا اینکه در زندان جان باختند و در همین باغ دفن گردیدند که اکنون گورگاه‌های ایشان مشخص نیست.