معنی کلمه عثمان بن عفان در دانشنامه اسلامی
«عثمان بن عفّان بن ابی العاص بن امیّة بن عبد شمس بن عبد مناف» ، از مادری به نام «اروی دختر کریز» شش سال پس از حمله ابرهه به مکه (عام الفیل) به دنیا آمد. وی دو کنیه داشت: «ابوعمرو» و «ابوعبدالله». کنیه اول را از زمان جاهلیت به ارث برده بود؛ اما پس از به دنیا آمدن فرزندش عبدالله، مسلمانان به او لقب ابوعبدالله دادند. او دارای ده پسر (برخی منابع، تعداد دیگری نیز ذکر کرده اند) و سه دختر بود که تعدادی از آنها از دختران پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به دنیا آمده و البته هیچ کدام به نوجوانی نرسیده و در همان دوران کودکی از دنیا رفتند.
معرفی اجمالی
عثمان از سوی ابوبکر به اسلام دعوت شد و سپس با حضور نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) اسلام اختیار کرد. طولی نکشید که او با رقیه دختر پیامبر ازدواج کرد و بعد از وفاتش، با ام کلثوم دختر دیگر حضرتشان ازدواج نمود و به همین دلیل، بعدها به ذوالنورین شهرت یافت که البته اعطای چنین لقبی از طرف پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) نبود.عثمان همراه معدودی از صحابه ـ مانند حضرت علی (علیه السلام) ـ که خواندن و نوشتن می دانستند، در زمره کاتبان وحی قرار گرفت. بنا بر گزارش برخی منابع، عثمان و همسرش رقیه از اولین افرادی بودند که به حبشه هجرت کرد ند؛ اما بعد از آن به مکه بازگشتند و مجدداً همراه دیگر مسلمانان به مدینه مهاجرت نمودند.
وقایع زمان پیامبر
از زمان هجرت تا رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم)، عثمان جز در وقایعی معدود نقش برجسته ای در میان مسلمانان نداشت و هیچ رشادت و شجاعتی، در جنگ های پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) از او نقل نشده است. آنچه در این ایام از ایشان نقل شده، به شرح زیر است:او ـ البته با اجازه از پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) و به دلیل بیماری سخت همسرش رقیه ـ در جنگ بدر حضور نیافت و همان روزی که خبر پیروزی مسلمانان به مدینه رسید، رقیه از دنیا رفت. در سفر مسلمانان به مکه که منجر به صلح حدیبیّه شد، پیامبر گرامی اسلام، عثمان را به جهت ارتباط عاطفی که با قریش داشت، برای صلح به داخل مکه فرستاد. پس از مدتی خبر رسید که اهالی مکه عثمان را کشته اند.این خبر، مسلمانان را به این باور رسانید که باید برای جنگ آماده شوند؛ لذا با یک دیگر پیمانی بستند که به «بیعت رضوان» معروف شد، سپس خبر رسید که مرگ او تنها یک شایعه بوده است. طبیعتاً به همین دلیل، او در بیعت رضوان نیز حضور نداشت. برخی بیعت رضوان را فضیلتی برای عثمان به شمار می آورند؛ اما باید گفت صرف نظر از مأموریت خطیری که او عهده دارش بود، اما این بیعت برای انتقام گرفتن خون عثمان نبود؛ بلکه برای حفظ اسلام در مقابل کفّار شکل گرفت.جنگ تبوک از جمله جنگ هایی بود که سختی های بسیاری را متوجه مسلمانان کرد؛ زیرا مسافت بسیار طولانی به همراه گرمی شدید هوا، با امکانات آن روز مسلمانان هم خوانی نداشت؛ لذا نیاز به کمک های بسیاری بود و عموم مسلمانان ، در حد توان خود به سپاه اسلام کمک کردند و از آن جا که عثمان به لحاظ مالی، وضعیت مناسب تری از دیگران داشت، کمک بیش تری نسبت به دیگران کرد. البته در برخی نقل ها، ارقام اغراق آمیزی درباره کمک های عثمان وجود دارد که به دلایل مختلفی نمی توان به سادگی آنها را پذیرفت.
دوران خلافت
...
[ویکی شیعه] عثمان بن عفان (کشته شده در ۳۵ق) سومین خلیفه از خلفای راشدین نزد اهل سنت و از اصحاب پیامبر اکرم(ص). عثمان بنابر شورایی که عمر بن خطاب پیش از مرگ خود برای انتخاب خلیفه تعیین کرد، به خلافت رسید و از ۲۳ق.(یا۲۴ق.)تا هنگام کشته شدنش در سال ۳۵ق. حکومت کرد. او در پی یک شورش علیه شیوه حکومتی اش در مدینه به دست شورشیان کشته شد.
منابع تاریخ اسلام، نسب او را چنین ضبط کرده اند: عثمان بن عفان بن ابی العاص بن امیة بن عبد شمس بن عبد مناف ابن قصی القرشی الاموی. عثمان از طایفه بنوامیه استو نیای او و بنوهاشم در عبد مناف به هم می رسد.بدین ترتیب، او از طایفه بنو امیه، شاخه ابوالعاص است.مادرش أروی از طایفه پدر او است که نسبش را چنین آورده اند: بنت کریز بن ربیعة بن حبیب ابن عبد شمس بن عبد مناف بن قصی.مادر عثمان، فرزند ام حکیم بنت عبدالمطّلب عمه پیامبر اکرم(ص) است.
تولد عثمان را به اختلاف، سال هفتم و ششم عام الفیل نوشته اند. او دو کنیه داشت: ابوعمرو و ابوعبدالله که اولی مشهورتر است.رقیه دختر پیامبر اکرم(ص) از همسران او است که برخی گفته اند برای او عمرو و عبدالله را به دنیا آورد ولی هیچکدام زنده نماندند و در کودکی از دنیا رفتند. برخی منابع، عمرو را فرزند رقیه ندانسته اند و آورده اند که عمرو در جاهلیت از همسری دیگر برای عثمان به دنیا آمده و بدین رو کنیه عثمان در جاهلیت ابوعمرو بود و چون اسلام آورد و با رقیه ازدواج کرد، عبدالله به دنیا آمد و کنیه ابوعبدالله را بر ابوعمرو ترجیح داد. بنابر منابع، ام کلثوم دختر دیگر پیامبر اکرم(ص) نیز پس از وفات رقیه، به عقد عثمان درآمد. منابع اهل سنت بدین رو که دو دختر پیامبر(ص)به همسری او درآمده اند، او را «ذوالنورین»(صاحب دو نور) خوانده اند.
[ویکی اهل البیت] عثمان بن عفان سومین خلیفه از خلفای راشدین نزد اهل سنت و از اصحاب پیامبر اکرم(ص) است. عثمان بنابر شورایی که عمر بن خطاب پیش از مرگ خود برای انتخاب خلیفه تعیین کرد، به خلافت رسید و از سال ۲۳ق.(یا۲۴ق.)تا هنگام کشته شدنش در سال ۳۵ق. حکومت کرد.او در پی یک شورش علیه شیوه حکومتی اش در مدینه به دست شورشیان کشته شد.
عثمان بن ابی العاص بن امیه بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصیّ، مادرش اروی دختر کریز بن ربیعة بن حبیب بن عبد شمس بن عبد مناف بن قصی است و مادر مادرش بیضاء دختر عبد المطلب بن هاشم بن عبد مناف است که کنیه اش ام حکیم است.
کنیه عثمان در جاهلیت ابو عمرو بود و چون اسلام آشکار شد از رقیه دختر رسول خدا (ص) دارای پسری به نام عبد الله شد و کنیه ابو عبد الله را برای خود برگزید.تولد عثمان را به اختلاف، سال هفتم و ششم عام الفیل نوشته اند.
فرزندان عثمان غیر از عبد الله عبارت اند از:
گفته اند که عثمان به دعوت ابوبکر،در مکه اسلام آورد.البته برخی اسلام او را در پی اسلام طلحه و زبیر دانسته اند..
وی از جمله مهاجرین به حبشه به همراه همسرش خویش بوده است . و در هنگام هجرت به مدینه به خانه اوس بن ثابت برادر حسان بن ثابت در محله بنی نجار وارد شد.
نوشته اند که به دلیل بیماری همسرش در جنگ بدر حضور نیافته است. اما پیامبر (ص) سهم عثمان را در غنایم بدر منظور فرمود.. وی همراه مسلمانان در غزوه احد شرکت کرد امااز جمله مسلمانانی بود که در حین جنگ و پس از سخت شدن اوضاع،فرار کرد.مورخین نوشته اند که وی سه روز فراری بوده است. و هنگامی که بازشگت رسول خدا (ص) به او فرمود: «خیلی راه رفتید!»
همچینین رسول خدا(ص) در جریان صلح حدیبیه او را به عنوان سفیر به نزد قریش فرستادند تا به آنها بگوید بگوید که مسلمانان برای جنگ نیامده اند، بلکه برای تعظیم خانه خدا آمده و پس از قربانی شتران شهر را ترک خواهند کرد.