خارکن

باغ گل کاخ طرب بلبل مطرب یغما وین دلاویز غزل زمزمه خارکن است

کرد عشی آنچنان ‌کز خار خار عیش او زهرهٔ چنگی به‌گردون زد نوای خارکن

طراز خرمی نوشد جمال نوبهاران را سرود خارکن برخاست جا بر جا هزاران را

به صحرا، سرود اینچنین خارکن که از کندن خار، کس خوار نیست

کهینه بندهٔ خسرو مهینه خواجهٔ عصر که روزگار به ذات‌ وی افتخارکند

پردهٔ دوم (رؤیا): ماندانا و رکسانا به دیدار پدر آمده‌اند و هر کدام در زبان بازی برای شکوهی از دیگری پیشی می‌گیرد. رکسانا یک قابِ نقرهٔ سیگار و ماندانا فندکی طلا به شکوهی هدیه می‌دهند. شکوهی قصهٔ حسنک خارکن را برای دخترها تعریف می‌کند. پیشکاری وارد می‌شود و شکوهی، خود در نقشِ حسنک می‌رود. پیشکار در ازای کدخداییِ ده و دینارهای طلا، از حسنک می‌خواهد تا شهادتی دروغ به نفعِ خان بدهد اما حسنک با وجودی که همسرش در حال تولّد کودکی است و به سختی روزگار می‌گذراند، قبول نمی‌کند.

بالش پر زسنگ خاره نهند بستر گل زنوک خارکنند

اگر به خار و خسی فتنه‌ای رسد در دشت گناه داس و تبر نیست، جرم خارکن است

هامون گذار و کوه‌وش دل بر تحمل کرده خوش تا روز هر شب بارکش هر روز تا شب خارکن

گفت: بلی! روزی چهل شتر قربان کرده بودم امرای عرب را، پس به گوشهٔ صحرایی به حاجتی برون رفته بودم، خارکنی را دیدم پشته فراهم آورده. گفتمش: به مهمانی حاتم چرا نروی که خلقی بر سماط او گرد آمده‌اند؟ گفت:

چو خار گلبن دانش نهاد بی برگی صریر کلک تو گرددنوای خارکنش