بقراط

گفت بقراطش که ای مغرور شاه گر تو قانع بودئی هم از گیاه

ابوالقاسم عبدالرحمن بن علی بن ابی صادق نیشابوری (۹۹۵–۱۰۷۷) پزشک و فیلسوف ایرانی و برجسته‌ترین شاگرد ابوعلی سینا و شارح آثار بقراط و جالینوس، از نیشابور بود.

وی در پیشگفتار این کتاب می‌گوید «کتاب‌های پزشکی پیشینیان و هم روزگاران را از زمان بقراط تا این زمان آن‌چه دیدم ناقص بود و کتابی کامل و فراگیر همه فن‌ها و گونه‌های پزشکی تا این زمان تألیف نشده‌است.» کتاب ملکی دربرگیرنده تمام فنون طب است.

شه نامور خواند بقراط را سبب دان تعدیل اخلاط را

لقب اصحاب نورالدینش خوانند بطبش بهتر از بقراط دانند

پدر وی یهودی بود و سپس به کیش نصرانی درآمد. ابن‌عبری به همراه علوم دینی نصرانی، علم طب و فلسفه و زبان عربی را آموخت. او کتاب تاریخ عمومی خود را که به مختصر تاریخ الدول مشهور است، از زبان سریانی به زبان عربی ترجمه کرده‌است. هم‌چنین تفسیر فصول البقراط و اختصار مصور دیسقوریدس از اوست. وی در مراغه درگذشت.

عیسی بن چهاربخت (مهاربخت) از مسیحیان جندی‌شاپور بود و در بغداد از پزشکان و داروشناسان برجسته به‌شمار آمده و از بقراط و جالینوس ترجمه‌هایی دارد.

به شه گفت بقراط کای شهریار کس از جان خود می نگیرد کنار

ابوالقاسم عبدالرحمن بن ابی صادق النیشابوری ملقب به بقراط ثانی.

أبوالحسن علی بن رضوان بن علی بن جعفر معروف به ابن حبیش دانشمند، پزشک و اخترشناس مسلمان مصری بود. او از مفسران سرشناس پزشکی یونان باستان و به ویژه سنت بقراط و جالینوس است. او همچنین بر کتاب الحاوی نوشته محمد بن زکریای رازی مسلط و با آثار افلاطون و ارسطو آشنا بود.

از برای آنکه سخن حکمت و کلمه موعظت، هرگز از صحایف دفاتر و اوراق جراید، محو نشود و مدروس نگردد و همیشه متنقل بود از زمانی به زمانی و از مکانی به مکانی. نبینی که افلاطون و ارسطاطالیس و اسکندر و بقراط به عالم عدم رفته اند و ذکر ایشان در عالم وجود مانده است.

آرامگاه بقراط مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، میدان کارگر، جنب مدرسه راهنمایی مشکاتی واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۰۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گفتم درین معنی سقراط معین و مغیث توئی و بقراط تسکین این حدیث تو، گفت شجرات از ثمرات شناسند و عاشق را بعبرات دانند، اختلاف احوال خود باز نمای و پرده از روی راز خود بگشای تا اصل بسط و قبض از قاروره و نبض معلوم شود، گفتم دیده ایست بی خوابی و دلی پرتاب، لونی است متغیر و طبعی متحیر و قلبی متقلب و شوقی متغلب.

گذر کرد بقراط بر وی سوار بپرسید کاین را چه افتاده کار؟

و از علم طب باید که فصول بقراط و مسائل حنین اسحق و مرشد محمد زکریاء رازی و شرح نیلی که این مجملات را کرده است به دست آرد و مطالعت همی کند بعد از آن که بر استادی مشفق خوانده باشد.

بود بقراط را خُمی مسکن بودش آن خُم به جای پیراهن

بقراط که یک پزشک یونانی بود، اظهار داشت که افسردگی (که در ابتدا به نام «مالیخولیا» نامیده می‌شد) ناشی از چهار مایع نامتعادل بدن به نام اخلاط (صفرا زرد، صفرا سیاه، خلط و خون) بود. به‌طور خاص، او فکر می‌کرد که ملانین ناشی از صفرا بسیار سیاه در طحال است. درمان انتخابی بقراط شامل گرفتن خون، حمام، ورزش و رژیم غذایی بود. در مقابل، یک فیلسوف و سیاست‌مدار رومی به نام سیسرون معتقد بود که مالیخولیا علت‌های روانی مانند خشم، ترس و اندوه دارد.

بقراط گفت: کم دادن زیان بخش، بهتر از بیش دادن سودمند است.

علاوه بر این، در فاصله نه چندان دور از بقراط، فیلسوفی به نام افلاطون ذهن، بدن و روح را به عنوان یک واحد استدلال کرد. هر گونه عدم تعادلی که در این ترکیبات فرد ایجاد شود می تواند باعث ناراحتی یا عدم هماهنگی در فرد شود. این ایده فلسفی تا قرن هفدهم در چشم انداز باقی ماند. بعداً توسط استرسون (1964) به چالش کشیده شد و خاطرنشان کردند که این محیط خانواده بود که منجر به شکل‌گیری استراتژی‌های انطباقی شد.

این کتاب که از معتبرترین کتاب‌های رازی به شمار می‌آید به الفصول فی‌الطب نیز معروف است و از جمله کتاب‌هایی است که در قدیم برای آموختن طب از آن بهره می‌بردند. بقراط در علم طب کتابی دارد که فصول بقراط نامیده می‌شود و پس از او توسط جالینوس و دیگر دانشمندان در تمدن اسلامی گسترش یافت. رازی نیز در کتاب المرشد، کتاب فصول بقراط را دنبال کرده‌است. رازی در ابتدای کتاب مرشد می‌گوید: «چون کتاب بقراط را از نظر نظم و تفصیل برای طالبین طب و معلمین مشکل دیدم، از این‌جهت بر آن شدم که این کتاب را تنظیم کنم که مدخل در صناعت طب شود و طریق آسانی برای شاگردان باشد» این کتاب مشتمل بر بیست و نه فصل می‌باشد و در باب اعضاء بدن، مزاج‌ها، خواب، احتیاج به غذا، بیماری‌ها و سبب آن‌ها، نبض و تنفس و تب‌ها است.