بغداد
معنی کلمه بغداد در فرهنگ فارسی
معنی کلمه بغداد در دانشنامه عمومی
معنی کلمه بغداد در دانشنامه آزاد فارسی
بَغداد
12275000-1.jpg
12275000-2.jpg
12275000-3.jpg
شهری تاریخی و پایتخت عراق، در دوسوی رود دجله با ۶,۷۷۷,۳۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳). مهم ترین مرکز اقتصادی و تولیدی عراق است و صنایع آن عبارت اند از پالایش نفت، دباغی، عمل آوری توتون، و تولید منسوجات، سیمان، و شراب. در دشتی حاصل خیز واقع شده و آب و هوایی گرم و مرطوب دارد. دو قسمت شهر با یازده پل به یکدیگر وصل شده اند. بغداد، که در متون اسلامی با نام هایی دیگر همچون الزوراء، مدینة السلام، و دارالسلام نیز نامیده شده، بزرگ ترین شهر عراق است. شهر کنونی را منصور، خلیفۀ عباسی، در ۱۴۵ق/۷۶۲م نزدیک ویرانه های تیسفون بنا نهاد و آن را مدینة السلام نامید و پایتخت خود قرار داد. هارون الرشید و برمکیان بر رونق آن افزودند، اگرچه اکنون از شهر داستان هزارو یک شب چیز زیادی باقی نمانده است. مأمون موسسۀ علمی بیت الحکمه را در این شهر بنا کرد. در قرون ۳ و ۴ق با تأسیس رصدخانه، کتابخانه، نظامیه و چندین مدرسه و بیمارستان و نیز با ترجمۀ آثار پهلوی، فارسی سربانی، یونانی، و سانسکریت به مرکز علم و طب و حکمت جهان اسلام تبدیل شد. عضدالدولۀ دیلمی در ۳۳ق/۹۴۵م بغداد را فتح و شیعیان را در مصدر امور قرار داد. در ۴۴۷ق/۱۰۵۵م، طغرل سلجوقی وارد بغداد شد و در ۶۵۶ق/۱۲۵۷م هلاکوخان، گویا به تحریک خواجه نصیرالدین طوسی، بغداد را گرفت و ساکنانش را قتل عام کرد و مستعصم، آخرین خلیفۀ عباسی، را کشت. تیمور لنگ در ۷۹۵ق/۱۳۹۲م و ۸۰۳ق/۱۴۰۰م بغداد را ویران و مردم آن را قتل عام کرد. در ۹۱۴ق/۱۵۰۸، شاه اسماعیل صفوی شهر را تصرف کرد. در ۱۰۴۸ق/۱۶۳۸ ترکان عثمانی بر آن جا مسلط شدند تا این که نادرشاه، بغداد را از چنگ عثمانی خارج کرد. در ۱۳۳۶ق/۱۹۱۷، نیروهای انگلیسی به شهر آمدند و با پایان قیمومت بریتانیا و تأسیس دولت مستقل عراق در ۱۹۲۱، بغداد پایتخت کشور مستقل عراق شد. در جنگ خلیج فارس (۱۹۲۱)، نیروهای ائتلافی سازمان ملل متحد چندین بار این شهر را بمباران کردند. بغداد در ۲۰۰۳، با حملۀ ایالات متحدۀ امریکا به عراق سقوط کرد. شهری که منصور بنا کرد اکنون کاملاً ویران شده و فقط چند ساختمان آجری قدیمی از آن باقی مانده است. مهم ترین آثار تاریخی بازمانده در نزدیک بغداد بقایای کاخ تیسفون (ایوان مدائن) و آرامگاه سلمان فارسی است. سایر بناهای آن عبارت اند از مسجد مرجانیه، مدرسۀ مرجانیه، مدرسۀ مستنصریه، و منارۀ الفازی. امام محمد غزالی مدرس نظامیۀ بغداد بود و شاعران و مؤلفان ایرانی، ازجمله سعدی و حافظ، از بغداد یاد کرده اند.
معنی کلمه بغداد در دانشنامه اسلامی
از بغداد، به مناسبت در باب های صلاة، جهاد و لقطه سخن رفته است.
احکام بغداد
۱. ↑ جواهر الکلام، ج ۲۱، ص ۲۸۱.
...
[ویکی شیعه] بغداد پایتخت کنونی عراق. این شهر را منصور عباسی در سال ۱۴۲ق بنا کرد و به مدت پنج قرن پایتخت خلافت عباسی بود. حمایت های آل بویه، حضور ائمه، بزرگان شیعه، نواب اربعه و مراقد آن ها، وجود خاندان های شیعه و نقابت علویان از عوامل گسترش شیعه در بغداد است.
در عصر آل بویه و در حوزه علمیه بغداد دانشمندانی مانند ابن قولویه، شیخ مفید، شریف رضی، شریف مرتضی و شیخ طوسی حضور داشتند و به تربیت شاگردان می پرداختند. پیش از این مرکز اصلی تجمع شیعیان محله کرخ بود. اما امروزه بیشتر در شهرک صدر ساکن هستند.
بغداد پایتخت خلافت عباسی و مهمترین شهر کنونی عراق است و به دلیل عبور رود دجله از میان آن، سرزمین حاصلخیزی است. این رودخانه، بغداد را به لحاظ موقعیت جغرافیایی به دو بخش کرخ و رصافه شهرت یافته است. این شهر از بناهای منصور عباسی است که در سال ۱۴۲ق به عنوان پایتخت انتخاب شد و به بزرگ ترین و آبادترین شهرهای عراق تبدیل شد. شش سال طول کشید تا بغداد احداث شد. سپس منصور در ۱۴۶ق از هاشمیه به بغداد آمد و در قصر خود مستقر شد. این شهر در دوران هادی و مهدی عباسی تکمیل شد و گسترش زیادی یافت. بغداد پنج قرن پایتخت خلافت عباسی بود.
[ویکی اهل البیت] کلید واژه: بغداد، شهرهای اسلامی، تاریخ بغداد، نواب اربعه، شیخ کلینی، سلمان پاک، مراکز زیارتی بغداد، مراکز دیدنی بغداد
شهر بغداد مشهورترین شهر جهان اسلام و پایتخت خلافت عباسیان بوده که پنج قرن بر بخش عظیمی از جهان اسلام حکمرانی نموده است. این شهر حوادث مهمی را به خود دیده و امروزه از میان ساختمان ها و مساجد و مدارس و مقابر، تنها بخش اندکی از آن عظمت کهن را می توان دید که از سیلاب ها و آتش سوزی ها و جنگ و غارت ها جان سالم به در برده است.
مهمترین شهر کنونی عراق است و به دلیل عبور رود دجله از میان آن سرزمین پر آب و حاصلخیز است. این رودخانه، بغداد را به لحاظ موقعیت جغرافیایی به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده است که در گذشته بخش کرخ و بخش رصافه نام داشت. به گفته ابن جبیر، سمت غربی آن که آبادتر بود، در قرن پنجم ویران شد. در آن هنگام قسمت غربی آن سیزده محله داشت و همه امکانات یک شهر از جمله مسجد جامع، بازار و... را دارا بود. قسمت شرقی نیز دارای محله های متعدد با مسجدها و مدرسه ها بود. این شهر از بناهای منصور عباسی است که به سال 142 ق به عنوان پایتخت انتخاب شد و به بزرگترین و آبادترین شهرهای عراق تبدیل شد.
این شهر از بناهای منصور عباسی است که به سال 142 ق به عنوان پایتخت انتخاب شد و به بزرگترین و آبادترین شهرهای عراق تبدیل شد. در عصر هارون الرشید نام بغداد و داستان های هزار و یک شب آن زبانزد خاص و عام و شهره آفاق بود. بغداد در عصر ساسانیان، چنان که از نام آن برمی آید، («بغ» به معنای خدا و «داد» به معنای شهر) شهری مذهبی بود.
منصور به هنگام احداث این شهر با خالد برمکی، وزیر و مشاور خود مشورت کرد و می خواست ایوان مدائن را که از شاهکارهای معماری عصر ساسانیان بود، تخریب و از مصالح آن برای ساخت بغداد استفاده کند اما خالد او را از این کار برحذر داشت. مدت شش سال طول کشید تا بغداد بر اثر طرح هایی که در پی مشورت های فراوان مشخص شده بود، احداث شد. سپس منصور در 146 ق از هاشمیه به بغداد آمد و در قصر خود مستقر شد.
این شهر در دوران هادی و مهدی عباسی تکمیل شد و گسترش زیادی یافت. بغداد مدت پنج قرن پایتخت خلافت عباسی و شاهد حوادث و وقایعی بس مهم و سرنوشت ساز در تاریخ اسلام بود. به هنگام خلافت مهدی، قسمت شرقی بغداد محل استقرار لشکریان خلیفه شد و آبادانی زیادی یافت. مدرسه نظامیه معروف بغداد و نیز مدرسه مستنصریه در قسمت شرقی قرار داشت. در این قسمت در قرن هشتم سه مسجد جامع به نام های جامع خلیفه، جامع السلطان و جامع الرصافه وجود داشت که امروزه نیز همچنان موجود است. پیرامون شهر دیواری کشیده شد که دروازه های آن به نام های عجم، معظم، سلطانی و سلمان معروف بود. شهر بغداد تا پایان خلافت عباسی از رونق فراوانی برخوردار بود. پس از هجوم هولاکو و برانداختن خلافت عباسی، این شهر از رونق افتاد و اعتبار خود را از دست داد.
اینان چهار تن از بزرگان و معتمدان شیعه در بغدادند که طی هفتاد سال دوران غیبت صغری، عهده دار ارتباط میان امام زمان علیه السلام و شیعیان بوده اند و اموال و نامه های شیعیان را به امام و پاسخ آن حضرت را به آن ها منتقل می نمودند. این چهار تن عبارت اند از:
آرامگاه این پدر و پسر در یکی از میادین مهم و مرکزی شهر بغداد به نام «ساحه الخلاّنی»، درون مسجدی به نام «جامع الخلانی» قرار دارد. بر روی قبر آن دو، ضریحی نقره ای و گنبدی بلند با کاشی های سبز برقرار است.
[ویکی نور] بغداد (چند مقاله در تاریخ و جغرافیای تاریخی). بغداد (چند مقاله در تاریخ و جغرافیای تاریخی)، کتابی حاوی چهار مقاله تحقیقی ارزشمند در زمینه تاریخ و جغرافیای تاریخی بغداد است. بغداد از این جهت دارای اهمیت است که شناخت درست از اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حکومت پانصد ساله عباسی بدون آگاهی کامل از شهر بغداد ممکن نیست.
کتاب از چهار بخش تشکیل و در هر بخش یک مقاله ارائه شده است. این مقالات به ترتیب بدین شرح است:
مقاله اول را اسماعیل دولتشاهی و سه مقاله بعد را ایرج پروشانی ترجمه کرده است.
عبدالعزیز دوری که خود در بغداد متولد شده است، مقاله اش تاریخ بغداد را در 13 بخش ارائه کرده است: نامگذاری، بنا، از هارون تا آل بویه، سلجوقیان، مغولان و.... بغداد در قرن دوم هجری ایجاد شد و قرن ها مرکز فرهنگی جهان اسلام به شمار می رفت. گذشته از منشأ نامگذاری بغداد که روشن نیست بنای آن توسط منصور عباسی با عنایت به استراتژیک بودن محل آن گذاشته شد. نویسنده معتقد است که نقشه بغداد منعکس کننده اندیشه های اجتماعی است. "شهری مدوّر" که مرکز آن نسبت به بخش های مختلف، دارای فاصله مساوی بود و به سهولت از آن مراقبت و دفاع می شد. محله ها از لحاظ قومی یا شغلی همگن بودند. بازارها در نقشه بغداد سهم عمده ای داشتند و هر حرفه ای و کسبی، بازار یا گذرگاه جداگانه ای داشت. نویسنده در این مقاله گزارش مختصر، اما جامعی از اوضاع بغداد در دوره های مختلف تاریخی تا امروز ارائه داده است. در صدر مصادر این مقاله آثار مورخانی چون طبری، مسعودی، یعقوبی، ابن اثیر و جغرافی دانانی؛ مانند ابن رسته، ابن فقیه، ابن حوقل دیده می شود. دکتر احمد سوسه توانسته است بر مبنای تحقیقاتش شهر مدوّر بغداد را ترسیم کند که در پایان مقاله به نقل از کتابش "بغداد مدینة السلام و غزوالمغفول" آمده است.
در نه بخش، جغرافیای بغداد ارائه شده است. در بخش اول که مقدمه کتاب است چنین می خوانیم: "برای توضیح علت استقرار بغداد در محل کنونی اش کافی نیست که تنها به پیرامون نزدیک آن چشم بدوزیم، بلکه بیشتر باید مجموعه بین النهرین و الجزیره را که این شهر در مرز میان آنها جای دارد، در نظر داشته باشیم. تنها در این مقیاس است که شاید اهمیت و مفهوم کامل بغداد پدیدار می گردد". در بخش دوم، ویژگی های طبیعی این شهر مورد مطالعه قرار گرفته است. بغداد در محل ویژه ای قرار دارد که محل عبور به سواحل مدیترانه یا مصر و نیز شهرهای مذهبی کربلا و نجف و... بوده است. عناوین بخش های دیگری که در این مقاله آمده است عبارت است از: محل تاریخی بغداد، وضع اقلیمی، وضع دجله، طغیان های دجله، اصلاحات پیاپی در بغداد و دفاع آن در برابر سیلاب ها. در ابتدای این مقاله منابعی برای مراجعه معرفی شده است.
معنی کلمه بغداد در ویکی واژه
جملاتی از کاربرد کلمه بغداد
رضاقلی‌خان هدایت، در مورد جغرافیای لر کوچک می‌نویسد: سخن مخفی نماند که لر کوچک که در خرم‌آباد و خاوه و الشتر و صدمره و یدمن سکنی دارند جمعی بوده‌اند و هستند و عرض ولایت ایشان بر جنوب عراق واقع است از طرفی به همدان و قلمرو علیشکر بهارلوی ترکمان و طرفی بالکان خوزستان متصل است، و طول آن ولایت از قصبه بروجرد الی بغداد و سایر محال تخمینأ یکصد فرسخ است. حمدلله مستوفی در کتاب تاریخ گزیده می‌نویسد: «در زمان حکومت این دو برادر قلمرو اتابکان لر کوچک در جهات مختلف گسترش پیدا کرد و از املاک بیات و همدان و الشتر و اصفهان تا خوزستان و شوشتر تحت تصرف آنان درآمد.»
یثار فیها معربا کیعربها فراش نیلی حناء بغداد
وی از اهالی فاراب، در ماوراءالنهر،یا ولایت فاریاب افغانستان در خراسان بزرگ قدیم بود. در ۳۳۲ متولد شد. وی نخستین کسی است که واژگان عربی را به‌ترتیب هجا مرتب کرد. در خوش خطی او را همپایه ابن مُقْله (متوفی ۳۲۸) و ابن بَواب (متوفی ۴۲۳) دانسته‌اند. با آنکه عرب تبار نبود، مانند افراد بادیه‌نشین فصیح سخن می‌گفت. وی از جمله علمایی بود که پس از خلیل بن احمد فَراهیدی (متوفی بین ۱۷۰ تا ۱۷۵) به علم عروض پرداخت، به اوزان شعری صورت نهایی داد و آن را تکمیل نمود.وی مدام در سفر بود. وی در طلب علم به بغداد و شام و حجاز سفر کرد و در مراجعت چندی در دامغان اقامت گزید و پس از آن به نیشابور رفت و برای همیشه در آنجا زیست. ابونصر در بغداد نزد ابوسعید سیرافی و ابوعلی فارسی تحصیل کرد.
شهرت خطیب بغدادی به دلیل اثرش «تاریخ مدینةالسلام» یا همان «تاریخ بغداد» است که در حقیقت دانشنامه‌ای است که در آن شرح حال بیش از ۷۸۰۰ تن از علما و شخصیت‌ها (شامل زنان) را نوشته‌است. در این کتاب، به عنوان یک حدیث‌شناس، علاوه بر استادان افراد بر درستی حدیث‌هایشان نیز نظر داده‌است.
می صافی ز فرنگ آید و شاهد ز تتار ما ندانیم که بغدادی و بسطامی هست
سفر آن نیست که از مصر ببغداد روی رفتن از جان سوی جانان سفر مردانست
چون سرایی به لب دجله مرا یاد بیار ساقیا ساغر می تا خط بغداد بیار
وعده دیدن رویت به قیامت افتاد عاقبت در بغداد
وی در بغداد متولد شد. او جراح بیمارستان «عدودی» در بغداد شد جایی که ابن طیب و ابن هندو شاگردانش بودند. به گفته ظهیرالدین بیهقی، ابن خمار آخرین سالهای زندگی خود را در خوارزم و غزنه گذراند و به اسلام گروید.
جلایر یک سفر بغداد کرده زیاران و رفیقان یاد کرده
شاه اسماعیل یکم در سال ۸۸۷ش (۱۵۰۸م) پس از ورود به بغداد دستور داد قبر ابوحنیفه را نبش کرده و جسد یک سگ را در قبر او گذاشتند.
در سال ۱۱۱۶م/۵۱۰ق در موصل زاده شد. نخست از عموی پدرش «ابوبکر بن قاسم» دانش آموخت و به بغداد رفت. آنجا نزد یکی از شاگردانش غزالی فقه آموخت. به منصبِ قضاوت موصل رسید. به شام رفت و قضاوت آنجا را به نیابت از پدرش گرفت. در رمضان ۵۵۵ق، قاضی حلب شد.
ٌصالح بن احمد بن حنبل، شیبانی بغدادی با کُنیهٔ ابوالفضل، (۸۱۸، بغداد - ۸۷۸م، اصفهان) فقیه و قاضی عراقی در سدهٔ سوم هجری/نهم میلادی و پسر احمد بن حنبل بود. نزد پدرش آموخت و از او حدیث فراگرفت. سپس به قضاوت اصفهان گمارده شده و همان‌جا درگذشت.
و از ایشان بود ابونصربشربن الحارث الحافی باصل از مرو بود و ببغداد نشستی وفاتش آنجا بود و خواهرزاده علیّ بن خَشْرَم بود وفاة او اندر سنه سبع و عشرین و مأتین بود و کار او بزرگ بود و سبب توبۀ وی آن بود که اندر راه کاغذی یافت بسم اللّه برو نبشته و پای بر وی همی نهادند، برگرفت و درمی داشت غالیه خرید و آن کاغذ را مُطَیَّب گردانید و اندر شکاف دیواری نهاد، بخواب دید که هاتفی آواز داد که یا بشر نام من مُطَیَّب کردی و ما نام تو بویا کردیم اندر دنیا و آخرة.
ابوالحسن احمد بن ابراهیم اقلیدسی، ریاضیدان مسلمان عضو دارالحکمه که در حدود ۳۴۱ ق (۹۵۲ میلادی) در دمشق و بغداد می‌زیست.
القاهربالله(نام کامل وی:أبو منصور محمد بن المعتضد ابن طلحة بن المتوکل القاهر بالله) خلیفه‌ای از خلفای عباسی در بغداد بود که در سال ۲۸۶ هجری/۸۹۹ میلادی زاده شده بود و در سال ۳۳۹ هجری/۹۵۰ میلادی درگذشت.
گرفته تا ره بغداد ماه نوسفرم هزار دجله به یک‌دم گذشته از نظرم
در فرضیه دیگری عنوان شده که هجوم به خزرها در برابر تصمیم آنها برای بستن راه ولگا از سال ۹۴۳ بوده است. در مکاتبات خزر، که مابین سالهای ۹۵۰–۹۶۰ انجام شده‌اند، یوسف بن هارون از نقش خود به عنوان مدافع سیاست‌های مسلمانان در برابر حملات روس‌ها، در منطقهٔ خزر، خبر می‌دهد: «اگر من ساعتی آنها را فرو بگذارم، همهٔ کشورهای عرب را تا بغداد ویران خواهند کرد.» درگیری‌های پیشین مسلمانان و ارتش خزر با غارتگران روس در سال ۹۱۲ نیز ممکن است به این اقدامات و خصومت روس‌ها علیه دولت خزری کمک کرده‌باشد.
در سرای امارت بغداد در جوار جواد امام کبار
ز بهر من در این بغداد آمد که کل از جسم و جان آزاد آمد