حقانیت

شعر شیعی در روزگار عباسیان به مرحلهٔ تازه‌ای وارد شد، به‌گونه‌ای‌که مضمون شعر از استدلال بر حقانیت و شایستگی برای خلافت از جهت وراثت و نص، به استدلال بر شایسته‌تر و محق‌تر متمرکز شد. شاعران در این روزگار در شعر خود تقیه می‌کردند. از دیگر ویژگی‌های شعر این دوران، جنبهٔ تصویری بودن آن است. منصور نمری، ابوتمام، دعبل خزاعی، شریف رضی و مهیار دیلمی از شاعران شیعی عصر عباسی هستند.

ائوگمَداَئچا نسخهٔ پازند یکی از نامه‌های پهلوی و سرچشمهٔ بسیاری از لغت‌های فارسی است که مشتمل بر ۲۹ فقره از اوستا که ۲۸۰ واژه دارد و ترجمه و تفسیر آن شامل ۱۴۵۰ واژه است و با متن اوستایی همراه می‌باشد. فقط پنج فقرهٔ اوستایی آن در اوستای امروزین یافت می‌شود و ۲۴ فقرهٔ دیگر از کتاب‌های ازدست‌رفته است. این رساله راجع به حقانیت مرگ است و توصیه بدان که انسان باید همواره منتظر و آماده برای آن باشد. بنا به عقیدهٔ برخی از خاورشناسان، این رساله از آغاز اصل پهلوی نداشته و گویا اساساً به پازند نگاشته شده بود.

علامه امینی در مدت چهار ماه تحقیق در کتابخانه‌های هندوستان چهار هزار صفحه مطلب دربارهٔ غدیر نوشت… او روزانه ۱۶ ساعت در هوای گرم هندوستان مطالعه و تحقیق می‌کرد و در مدت چهار ماه تلاش کرد تا حقانیت غدیر را از منابع مختلف استخراج کرده و اثبات کند.

شمایل نگاری منحصر به فرد مورد استفاده در بنای تاریخی مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته‌است. منظور از آن بیان حقانیت صاحب مقبره و ارتباط او با شاهنشاهی هخامنشی بوده‌است. خود مقبره ستونی باستانی، که قدیمی‌ترین نمونه از سبک معماری منحصر به فرد لیکیا است، به منشأ لیکیایی آن اشاره دارد. مالک احتمالاً یک لیکیایی بوده‌است که به عنوان اولین فرمانروای محلی در زمان هخامنشیان منصوب شده بود.

شاعر از دوردست صدای شعار گروهی از مردم را به‌شکل صدای نامفهوم «ری را» می‌شنود و حس می‌کند این صدا از سوی دریا نیست، بلکه از جانب بند آب است و از این صدا بوی خیر و بهبود نمی‌شنود. تصویر پارادوکسیکال «برق سیاه» نشان‌دهندهٔ تردید شاعر نسبت به اصالت و حقانیت صداست.

«در موقعی که قحطی بود در موقعی که قشون دولت امپراطوری روس در آنجا بود و با چه وضعی با مردم رفتار می‌کردند، بنده در آنجا وقتی وارد شدم دیدم نسبت به بی بی مریم [بختیاری] که یکی از بزرگترین و شریفترین اشخاصی بود که باید جامعه نسوان ایرانی به وجود این زن افتخار کنند، مال ایشان را غارت کردند و اول کاری که کردم شرحی بود که راجع به مال ایشان به قونسولگری دولت امپراطوری نوشتم و ایستادگی کردم برای حفظ حقانیت ایشان و من کسی بودم که در اصفهان برای خاطر یک حاکم مقتدری و یک رئیس اداره ایستادگی کردم و گفتم که یک حاکم حق ندارد به یک رئیس اداره توهین بکند یا جای ما است یا جای ایشان».

شلمغانی در نزد خاندان بنی‌بسطام جایگاه ویژه‌ای داشت. خاندان بسطام یکی از خاندان‌های نامدار قدیم بود که در دستگاه خلفای بغداد و امرای اطراف مدتی پاره‌ای از مشاغل مهم دیوانی را برعهده داشتند. از آن خانواده، ابوالعباس احمد بن محمد بن بسطام و پسرانش ابوالقاسم علی و ابوالحسن محمد به آل‌فرات وابستگی داشتند و ابوالحسن محمد داماد حامد بن عباس وزیر بود. این طایفه ابتدا مثل آل‌فرات از مذهب امامیه طرفداری می‌کردند ولی پس از اثبات حقانیت شلمغانی پیرو عقاید او شدند. به‌همین جهت خلیفه در سال ۳۲۲ق مأمورین مخصوص گذاشت تا خانه‌های ابوالقاسم علی و ابوالحسین محمد را تحت نظر بگیرند.

اما در مقابل، مسئولان جمهوری اسلامی نیز، شکنجه مخالفان را در این دوران غالباً نفی می‌کنند و این را نشر اکاذیب، اتهام گروه‌های ضدانقلاب، فریب خورده و معاند به ذات مقدس جمهوری اسلامی می‌دانند. در برخی موارد هم، آنها آثار شکنجه‌ها را خودزنی خود زندانیان برای اتهام به نظام می‌دانند. آنها اعتراف‌ها و رای‌های دادگاه را افشای دروغ بودن افکار مخالفان و سند حقانیت و قدرت جمهوری اسلامی می‌دانند.