درهمی

در اواخر قرن هفتم هجری (قرن ۱۳ میلادی) و در دوره سلطنت گیخاتوخان (سال ۶۹۳ ه‍.ق) پنجمین پادشاه سلسله ایلخانیان، که از خالی شدن خزانه و کسری بودجه نگران بود، دستور داد مردم زر و سیم خود را به چاپخانه تحویل دهند و به جای آن پول کاغذی (چاوه) بگیرند. این پیشنهاد را عزالدین مظفر -از نزدیکان صدر جهان (وزیر گیخاتو)- با الهام از پول کاغذی چین ارائه داده بود. بدین ترتیب برای نخستین بار پول کاغذی به نام چاو (موسوم به چاو مبارک) در تبریز منتشر شد اما بلافاصله بر اثر مقاومت شدید مردم مجبور شدند این فرمان را لغو کنند. اسکناس یک درهمی چاپ‌شده در آن زمان، قدیمی‌ترین اسکناس شناخته شده در ایران است که منقّش به «لا اله الا الله و محمد رسول‌الله» می‌باشد.

در خیزش سراسری ۱۴۰۱ بخش بزرگی را دانش‌آموزان تشکیل می‌دهند و تا کنون نه کشتار آنها توسط مأموران امنیتی و نه بازداشتشان، نتوانسته آنان را به سکوت وادارد. درهمین حال یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش در دیدار اخیرش با تعدادی از طلاب گفت: «باید بتوانیم لایه باور دانش‌آموزان را تغییر دهیم. در اینصورت، ارزش و بعد رفتاری آنان تغییر می‌کند.» حمید نیکزاد، دبیر ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش‌وپرورش نیز همزمان با پیوستن دانش آموزان به خیزش از ضرورت «به‌روزرسانی» برنامه حضور طلاب و مبلغان دینی در مدارس برای تأثیر گذاری روی ذهن دانش آموزان سخن گفت. همچنین امام جمعه دزفول هم مدعی شد «موبایل و تبلت سلاح دشمن در دست دانش‌آموزان است».

ازین مکتوب دانستم که دلدارم غمی دارد چو زلف خود شبی تاریک و روز درهمی دارد

عالم فراخ عیش و تو از غصّه تنگدل چون گل شکفته دهر و تو چون غنچه درهمی

در سرشماری سال ۱۳۹۰ آشاغی ابلی ۱۲۷ نفر را در ۳۰ خانوار در خود جای داده بود. جمعیت یوخاری ابلی درهمین سرشماری ۳۲ خانوار و ۸۵ نفر بوده‌است.

حملات روس‌ها گرچه در نوشته‌های مورخان و جغرافی‌دانان بازتاب گسترده‌ای نداشت؛ ولی درمیان شاعران آرانی، داشت. برای‌مثال نظامی گنجوی اشعاری درهمین‌باره سروده‌است:

مردی از دوستی به حمام حظمی خواست. وی بدو نداد. بگفت: سبحان الله، با آن که دو قفیزش به درهمی دهند، نمی دهی، گفت: گیرم که دو قفیزش به درهمی بود، چقدرش رایگان به تو رسد؟

گفته شده از میان انبوه وجوه و کالای سنگین که به عنوان سهم امام به مدینه فرستاده شد تنها نقدینه یک‌درهمی و دست‌رشت چهاردرهمی شطیطه نیشابوری مورد پذیرش امام قرار گرفت.

می دهم من خود گواهی ای خدا درهمی هستم زبون و ناروا

مجد آن درهمی زند که بر او گر پرد جبرئیل پر ریزد

در روز شیرینی دادن یک تعداد از بزرگان مردینه فامیل پسر و دختر تشریف می‌آورند. سبد مملو از شیرینی باب از طرف یکی از بزرگان دختر به یکی از بزرگان پسر داده می‌شود و می‌گوید مبارک باشد. همه کف می‌زنند و فامیل داماد مقدار ی از پول را دریک بشقاب به فامیل دختر پیشکش می‌کنند. سپس در مورد شیرینی‌خوری صحبت می‌نمایند که آیا شیرینی خوری کنند یا نه. درافغانستان شیرینی‌خوری بالای پدر دختر است؛ ولی کوشش می‌کنند که مصارف شیرینی‌خوری را بالای داماد به‌اندازند. در صورت که شیرینی‌خوری یا محفل شیرینی کلان را جانبین نمی‌خواهند تجلیل نمایند. پدر داماد باید مقدار پول تعیین شده را درهمین روز بپردازد.

پریشان نیستم هر چند حال درهمی دارم

درسال ۱۳۵۲ در سینمای آزاد تهران دو فیلم کوتاه "بعد از آن شب بارانی" و "خط سوم" را کارگردانی می‌کند. درهمین سال با گروه تئاتر "پیاده" در نمایشنامهٔ "شهرکوچک ماًاثر ثورنتون وایلدر به کارگردانی داریوش فرهنگ ایفای نقش می‌کند و نخستین نقد تئاتر خود را بر اجرای نمایشنامهٔ "کی برای آخرین بار مادرم را دیدی" نوشتهٔ کریستوفر همپتون و کارگردانی هوشنگ حسامی در روزنامه آیندگان می‌نگارد. در همین سال در همکاری با کارگاه نمایش تلویزیون در نمایشنامهٔ "هفت حکایت برصیصای عابد" به کارگردانی شهرو خردمند و ایرج انور ایفای نقش می‌کند.

به خدا ار ز بیم عین کمال دل خود را چو درهمی داری

شماری تا سحر، دستم به زلف درهمی دارد گریبانم گریبانست و دامن دامنست امشب

آن به منزل درهمی پی در دگر منزل نهاد وین به‌ کشور درهمی صید از دگر کشور گرفت

همدان یکی از آخرین پایگاه‌های مقاومت اشکانیان در برابر حکومت تازه‌نفس ساسانی بود. آرتاباز پس از مرگ پدرش، در نبرد با سپاهیان اردشیر بابکان رهبری مبارزات را به مدت ۳ سال تا ۲۳۰ میلادی علیه اردشیر ادامه داد، سکه‌ای یک درهمی به نام آرتاوازد در دست است که محل ضرب آن همدان به سال ۲۲۷ میلادی است.

مرا آن روز روز خرمی بود گمان بردم که روز درهمی بود