ترکستان. [ ت ُ ک ِ ] ( اِخ ) سرزمین ترکان. جایگاه قوم ترک. این نام اصولا به سرزمینی اطلاق میشده که مسکن اصلی قوم ترک در آنجا بوده و تقریباً ایالت سین کیانک یا ترکستان چین کنونی است ولی بر اثر مهاجرت مستمر این قوم بطرف شرق و غرب رفته رفته قسمت اعظم آسیای مرکزی نام ترکستان بخود گرفت چنانکه دامنه های جبال تیانشان و دره های علیای جیحون و سیحون یعنی حوضه دریاچه های بالخاش و قره گول و ایسی گول و دره وانهار ایلی و چوو قزلسو که در عهد باستان توران می گفتند بتدریج ترکستان نامیده شده و هم اکنون ترکستان غربی یا ترکستان روس نام دارد. رجوع به ترکستان شرقی و ترکستان غربی و تاریخ مغول اقبال و حماسه سرایی در ایران شود : و ملوک همه ترکستان اندر قدیم از تغزغز بودندی. ( حدود العالم ). گر چون تو به ترکستان ای ترک نگاریست هر روز بترکستان عیدی و بهاریست.فرخی.وگر خان را بترکستان فرستد مهر گنجوری پیاده از بلا ساغون دوان آید به ایلاقش.منوچهری.و از آن خانان ترکستان و ملوک اطراف بر خط من رفتی. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 296 ).بغراتکین که پسر بزرگتر بود و ولیعهد، بخانی ترکستان بنشست. ( تاریخ بیهقی ایضاً ص 432 ). بر اثر شما لشکری دیگر فرستیم با سالاران و خود بر اثر آییم با خان ترکستان. ( تاریخ بیهقی ایضاً ص 643 ). اینست همان درگه کو را ز شهان بودی دیلم ملک بابل هندو، شه ترکستان.خاقانی.بترکستان اصلی شو برای مردم معنی به چین صورتی تا کی پی مردم گیا رفتن.خاقانی.از چنین گوهر زکاتی داد نتوان بهر آنک باج ترکستان نه باج ترکمان آورده ام.خاقانی.و او را اسیر بترکستان بردند ملک بخارا از نظام بیفتاد و وهنی فاحش ظاهر شد. ( ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 115 ). و معالجت خویش جز هوای ترکستان نشناخت او را در عماری بر صوب ترکستان ببردند. ( ایضاً ص 121 ). ابوجعفرذوالقرنین را بدین سفارت تعیین فرمود و بر دست او حملی از تحف خراسان و مجلوباب ترکستان به فخرالدوله فرستاد. ( ایضاً ص 129 ). ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی این ره که تو میروی به ترکستان است.( گلستان ).- ترکستان روی ؛ به حالت اضافی کنایه از روی زیبا و دل انگیز : غریبی سخت مطبوع اوفتاده ست به ترکستان رویش خال هندو.
معنی کلمه ترکستان در فرهنگ فارسی
ناحیهایست در آسیا که از شمال به سیبریه ازمغرب به بحر خزراز جنوب به افغانستان هند و تبتازمشرق به مغولستان محدوداست و بین اتحاد جماهیر شوروی و چین تقسیم شده. در مرکز و مغرب و شمال غربی این ناحیه اراضی مسطح و غیر مزروع است. سرزمین ترکان . جایگاه قوم ترک .
معنی کلمه ترکستان در دانشنامه عمومی
تُرکِستان به معنی سرزمین ترکان، لفظی پارسی است که هیچ گاه به یک منطقه واحد گفته نشده است. این نام اولین بار توسط جغرافی دانان پارسی زبان برای اشاره به منطقه زندگی تُرک ها استفاده شده است پس از تضعیف ایران در پی شکست های پیاپی از امپراتوری روسیه در سال ۱۸۶۰ روسیه برای تحت تسلط درآوردن کل آسیای میانه از نفوذ ایران و رفتن به سمت جنوب اقدام به تصرف شهر ترکستان ( واقع در قزاقستان امروزی ) نمود و به اشتباه نام این شهر را برای کل منطقه جدیدی که تحت تصرف درآورده بود گذاشت. ترکستان امروزه منطقه ای از آسیای میانه است که شامل ایالت خودمختار سین کیانگ چین، قرقیزستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان و شمال افغانستان فعلی می شود. این منطقه سرزمین اصلی ایل های ترک است که از آنجا به طرف غرب تا منطقه بالکان در اروپا، ایران در جنوب و شمال دریای خزر مهاجرت کرده اند. این نام اصولاً به سرزمینی گفته می شد که مسکن اصلی قوم ترک در آنجا بود و تقریباً ایالت سین کیانک یا ترکستان چین کنونی است ولی بر اثر مهاجرت مستمر این قوم به طرف شرق و غرب، رفته رفته قسمت اعظم آسیای مرکزی نام ترکستان به خود گرفت چنان که دامنه های جبال تیانشان و دره های علیای جیحون و سیحون یعنی حوضه دریاچه های بالخاش و قره گول و ایسی گول و دره وانهار ایلی و چوو قزلسو که در عهد باستان توران می گفتند، بتدریج ترکستان نامیده شده و هم اکنون ترکستان غربی نام دارد. ایالت خودمختار سین کیانگ در چین، ترکستان شرقی نیز نامیده می شود. ترکستان شرقی: سرزمین وسیعی است که ایالت سین کیانگ در شمال غرب چین را تشکیل می دهد به اندازه خاک ایران وسعت دارد. سلسلهٔ جبال تیانشان، این ناحیه را دو قسمت کرده است و رود تاریم از آن می گذرد. شهرهای معروف آن ارومچی، کاشغر و یارکند، ختن، کوچا، تورفان، ینگی سار، آق سو و مارالبشی است. مسلمانان این ناحیه را به اسم کاشغر و ختن می شناسند. ترکستان غربی یا ترکستان روس منطقهٔ پهناوری است که قسمت اعظم آن در قدیم به نام سرزمین تور، توران و خوارزم معروف بود که امروز بین افغانستان و شمال شرقی ایران و قزاقستان و ترکستان شرقی و مغولستان قرار دارد و جمهوری های ترکمنستان و ازبکستان در این ناحیه است. رود سیحون و جیحون در آن جاری است و در حقیقت می توان آن را حوضه دریاچهٔ ارال و دو رود یاد شده دانست. قسمت شمال غربی این سرزمین را پیش از مغول، ترکستان و قسمت جنوب شرقی آن را فرغانه می نامیدند.
معنی کلمه ترکستان در دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] ترکستان،این سرزمین که امروزه از آن با عنوان آسیای میانه یا آسیای مرکزی یاد می شود، ناحیه ای پهناور بود که از شمال به سیبری، از جنوب به افغانستان و هند و تبت و ایران ، از شرق به مغولستان، و از غرب به دریای خزر محدود بوده است. پس از این که روس ها به سال ۱۸۶۰م. شهر ترکستان در شمال تاشکند را به تصرف درآوردند، نام آن را به اشتباه بر همه مناطق تحت تصرف نهادند و از آن هنگام، زمین های ماوراء النهر بدین نام معروف شد. اما نام ترکستان در نوشته های مربوط به قرن ها پیش از این تاریخ وجود داشته و بخشی گسترده از آسیای میانه به این نام خوانده می شده است. (تصویر شماره ۲۱)سرزمین ترکستان در طول تاریخ دستخوش فراز و نشیب های فراوان شده و حکومت های متعدد بر آن حکم رانده اند. مسلمانان پس از فتح سرزمین های فارس و خراسان به سال ۹۴ق. به سوی ماوراء النهر روی آوردند و سرزمین های این مناطق را نیز فتح کردند تا این که به سال ۹۵ق. به فرماندهی قتیبة بن مسلم باهلی به کاشغر، پایتخت ترکستان شرقی، رسیدند. ← برخی از حاکمان ترکستان به دو بخش عمده شرقی و غربی تقسیم می شود. ← شرقی این منطقه که سرزمین های مشهور فراوان چون بخارا، خوارزم، سرخس، ترمذ، سمرقند، تاشکند، و فرغانه را در خود جای داده است، در چند دوره در شمار بزرگ ترین مراکز علمی جهان اسلام به شمار می رفته و دانشورانی بزرگ را پرورانده است. بسیاری از این دانشوران چون زمخشری ، صاحب تفسیر الکشاف ، و سید جلال بخاری، از اولیاء طریقت چشتیه، برای فراگیری دانش به شهرهای مکه و مدینه رفتند و در آن جا مجاور شدند. عبدالرشید ابراهیم از کسانی است که از این منطقه به حج رفته و خاطرات سفرش را با عنوان «عالم اسلام» به نگارش درآورده است. ← راه حج از ایران ... [ویکی حج] ترکستان نام قدیم سرزمینی در آسیای مرکزی است. بعد از حمله روس ها به این منطقه و تصرف شهر ترکستان در شمال تاشکند به اشتباه نام این شهر را به تمام مناطق تحت تصرف بکار بردند. حکومت های مختلفی در طول تاریخ بر این منطقه حکم رانده اند. امویان، عباسیان، سامانیان، غزنویان و .... از آن جمله اند. این سرزمین در سال 95 ق توسط مسلمانان فتح گردید. ترکستان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود. در دوران حکومت صفویان در ایران به دلیل شیعی بودن حکومت و رویارویی با حکومت ترک که سنی بودند، این منطقه در انزوا قرار گرفت. این منطقه جزء بزرگ ترین مراکز علمی جهان اسلام بوده و بسیاری از دانشوان آن جا برای فراگیری دانش به مکه و مدینه می رفتند. مسیر حج ترکستان تا پیش از دوره حکومت صفوی از ایران می گذشت اما با روی کار آمدن صفویان در ایران این مسیر بسته شد و حاجیان ترکستان و آسیای میانه بیشتر از مسیر استامبول به حج می رفتند و با ورود به قلمرو دولت عثمانی مورد احترام و حمایت آنان قرار می گرفتند.
معنی کلمه ترکستان در ویکی واژه
سرزمین ترکان. جایگاه قوم ترک. این نام اصولا به سرزمینی اطلاق میشده که مسکن اصلی قوم ترک در آنجا بوده و تقریبا ایالت سین کیانک یا ترکستان چین کنونی است ولی بر اثر مهاجرت مستمر این قوم به طرف شرق و غرب رفته رفته قسمت اعظم آسیای مرکزی نام ترکستان به خود گرفت چنانکه دامنه‌های جبال تیانشان و دره‌های علیای جیحون و سیحون یعنی حوضه دریاچه‌های بالخاش و قره گول و ایسی گول و دره وانهار ایلی و چوو قزلسو که در عهد باستان توران می‌گفتند به تدریج ترکستان نامیده شده و هم اکنون ترکستان غربی یا ترکستان روس نام دارد. رجوع به ترکستان شرقی و ترکستان غربی و حماسه‌سرایی در ایران شود.
جملاتی از کاربرد کلمه ترکستان
باد چون بگذشت بر زلف پر از چین تو گفت مشک می‌باید از این کشور به ترکستان کشید
سید ما از عرب پیدا شده شاه ترکستان برش هندو بود
این غلامی بود که از میان هزار غلام چنو بیرون نیاید بدیدار و قدّ و رنگ و ظرافت و لباقت . و او را از ترکستان خاتون ارسلان فرستاده بود بنام امیر محمود.
چون توئی خاقان ترکستان طبع مه رخی با مهر عذرائی فرست
رکاب او به مرو شاهجان باد نهیب او به ترکستان و غزنین
پس از آنکه چین آغاز به گسترش راه ابریشم به سمت غرب نمود، شهرهای ایرانی نیز از این فرصت بازرگانی سود جسته تبدیل به مراکز تجاری شدند. به ویژه بازرگانان سغدی با استفاده از شبکه شهرها و سکونتگاه‌های ماوراءالنهر و مناطق تخاری‌نشین (ترکستان امروزی چین، سین‌کیانگ) به سود فراوانی دست یافتند. بازرگانان سغدی رفته رفته تبدیل به متمول‌ترین بازرگانان ایرانی شدند و در نتیجه آن شهرهای بخارا و سمرقند نیز تبدیل به شهرهای بسیار ثروتمند شده و بدین طریق فرارود، یکی از نیرومندترین و پرنفوذترین ایالت‌های ایران در دوران باستان شد.
آریس (قزاقی: Арыс) یک شهرک در قزاقستان است که در استان ترکستان واقع شده‌است. این شهرک ۵۹۲۸۰ نفر جمعیت دارد.
این آثار متعلق به پیروان ادیان بودایی و مسیحی و مانوی است و همه آن‌ها در اوایل قرن بیستم میلادی در نواحی تورفان و تون هوانگ، در جنوب شرقی تورفان، در ترکستان چین، که پیروان این ادیان در آنجا مستقر شده بودند، به دست آمده‌است.
ایشک اغا/ اشیک آغاسی/ ایشیک آغاسی/ ایشیک اغاسی/ اشیک آقاسی/ اشاغاسی/ ایشیک آقاباشی/ اشیک اغاسی/ ایشک آغاسی: ۱. نگهبان اصلی کاخ کاحکم. ۲. مقام، اداری میانی]در فرارود[ یا بالا ]در ترکستان چین
پاکتچی، احمد (۱۳۸۸). «اسلام در ماوراءالنهر و ترکستان». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
استان ترکستان ۱۱۷٬۲۴۹ کیلومترمربع مساحت و ۲٬۶۸۵٬۰۰۹ نفر جمعیت دارد.
از مشهورترین مساجد در حوزه اسلام که آموزش در آن‌ها جایگاه والایی دارد مسجد جامع الازهر در مصر بود، این جامع در اواسط قرن چهارم هجری هم‌زمان با شهر قاهره توسط دولت اسماعیلی مذهب فاطمیان تأسیس شد و قران و فقه در آن تدریس می‌شد و از اقصی نقاط دنیا مانند ترکستان و هندوستان به سوی این مسجد به جهت تدریس روی می‌آوردند و در مجاورت آن زندگی می‌کردند که به مجاورین مشهور شدن و و هر رواقی داشتند، که به رواق شامیان، رواق ایرانیان، رواق مغربیان و … معروف بودند؛ دانشجویان الازهر را در اوایل قرن نهم هجری به ۷۵۰ تن از ممالک مختلف اسلامی ذکر کرده‌اند
دگر این کشور ترکست و چینست سراسر حدّ ترکستان زمینست
پس از آن، اسماعیل بدون اینکه موفقیت نظامی به دست آوره باشد به خراسان بازگشت. او در حمله به بخارا موفقیت‌هایی کسب کرد، و در همین زمان بود که سپهسالار سمرقند به هواداری از اسماعیل با سه هزار تن از سپاهیانش به او پیوست. اسماعیل موفق شد ایلک خان و سپاهش رادر شعبان ۳۹۴ ه.ق به سختی شکست دهد. ایلک خان پس از این شکست به ترکستان رفت و به جمع‌آوری سپاه برای جنگ دوباره با اسماعیل مبادرت کرد. بنابراین، سپاهان غز به دلیل اموال بسیاری که از سپاه ایلک به دست آورده بودند از اسماعیل جدا شدند. از جمله یکی از سران سپاهش به نام ابوالحسن طاق با پنج هزار نفر به ایلک پیوست و در نتیجه، این نبرد با شکست اسماعیل تمام شد و وی مجبور شد بگریزد.
پس از آن ارتش یکم در جنوب اورال و ترکستان به جنگ علیه نیروهای ضدانقلابی مانند باسماچی‌ها ادامه داد و پس از برقراری تسلط کامل بر این ناحیه در ژانویه ۱۹۲۱ برچیده شد.
رایت عالی به ترکستان کشیدی از عراق تا تکینان را رهی‌کردی و خانان را غلام
گلی داری بترکستان گرفتار بترکی لایقت زانست گفتار
ز یثرب علم دین خیزد عجب اینست در حکمت که صاحب همتان آیند از بنیاد ترکستان
آل ترکه یا خاندان ترکه اصفهانی خاندانی از اهل علم در سده ۷ تا ۱۰ قمری بوده‌اند. اصالتاً از خجند ترکستان و تا عهد گورکانیان حنفی مذهب بوده‌اند و پس از آن شیعه شناخته می‌شدند. جدّ آنان در عصر خوارزمشاهیان (یا سلاجقه) به اصفهان هجرت کرد. فرزندان وی درآنجا ماندگار شدند و جمعی از ایشان در دانش به مقامات عالی رسیدند. ابوحامد صدرالدین محمد ترکه اصفهانی بزرگ این خاندان بوده و از شهرت علمی زیاد برخوردار بوده است. صائن الدین علی بن محمد، افضل الدین محمد بن صدرالدین، افضل الدین محمد بن حبیب‌الله، جلال الدین محمد، ضیاءالدین علی و ملامظفر از دیگر علمای این خاندان هستند.
درست گفتی بر مه بنفشه کاشت همی شکسته سنبل آن آفتاب ترکستان
