معنی کلمه حکمت در لغت نامه دهخدا
جهان سربسر حکمت و عبرت است
چرا بهره ما همه غفلت است.فردوسی.مقهور به حکمت شود این خلق جهان پاک
زیرا که حکیم است جهانداور قهار.ناصرخسرو.نه هرچ آن تو ندانی آن نه علم است
که داند حکمت یزدان سراسر؟ناصرخسرو.بشناس هم این را و هم آنرا بحقیقت
حکمت همه این است سوی مردم هشیار.ناصرخسرو.اگر حکمت به دست آری به آسانی روی زینجا
وگر حکمت نیلفنجی برون باید شدن بستم.ناصرخسرو.بهتر ز بار حکمت بر شاخ نفس بر نیست
خوشتر ز نفس دانا زی عاقلان شکر نیست.ناصرخسرو.هان و هینش کنم از حکمت زیرا خر
بازگردد ز ره کژ به هان و هین.ناصرخسرو.بیان کن حال و جایش را اگر دانی مرا ورنه
مپوی اندر ره حکمت ز تقلید ای پسر عمیا.ناصرخسرو.حکمت از حضرت فرزند نبی باید جست
پاک وپاکیزه ز تشبیه و ز تعطیل چو سیم.ناصرخسرو.ولیکن بقر نیستی سوی دانا
اگر جویدی حکمت باقری را.ناصرخسرو.با آنچه ملک عادل انوشیروان... را سعادت ذات... و اختیار حکمت... حاصل است ، می بینم که کارهای زمانه میل به ادبار دارد. ( کلیله و دمنه ). و پادشاه شهر خویش را بگنجهای حکمت مستظهر گردانی. ( کلیله و دمنه ). ایزد تبارک و تعالی بکمال قدرت و حکمت عالم را بیافرید....اما غرض آن بود که شناخته شود که حکمت همیشه عزیز بوده است. ( کلیله و دمنه ).
تهی از حکمتی بعلت آن
که پری از طعام تا بینی.( گلستان ).گنج صبر اختیار لقمان است
هرکه را صبر نیست حکمت نیست.( گلستان ). || فرزانگی. فرزانی. || حلم و بردباری. || درست کاری. ( السامی فی السامی ) ( مهذب الاسماء ). درست کرداری. ( غیاث ). صواب کاری. || راست گفتاری. ج ، حِکَم. || شناسایی حق لذاته و شناسایی خیر بخاطر بکار بستن آن و آن عبارت است از تکالیف شرعی. این معنی در تفسیر کبیر در ذیل آیه : ذلک ممّا اوحی الیک ربک من الحکمة. ( قرآن 39/17 ). در سوره بنی اسرائیل آمده است و قریب به این معنی است. آنچه اهل سیر و سلوک گویند از اینکه حکمت معرفت آفات نفس و شیطان و ریاضات است و حکمت به این معنی اخص است از علم حکمت ، زیرا این یکی ازانواع آن بشمار میرود. ( ترجمه از کشاف اصطلاحات الفنون ). || ایجاد. || تعلم و فراگرفتن حلال و حرام ، چنانکه ابن عباس حکمت را در آیه های قرآن چنین تفسیر کند. ( تعریفات ).