تسفل

سعید نفیسی نظر می‌دهد که چون می‌خواستند نام قدیم را زنده کنند، نام شهر عراق را به اراک تبدیل نمودند. هرتسفلد محقق آلمانی شکل فارسی اراک را به معنی سرزمین هموار می‌داند.

شهر حضر را می‌توان یک شهر کاملاً عرب دانست. فرهنگ و زبان و ادیان آرامی و عربی در آنجا بیشتر از عوامل دیگر رواج داشت. با این حال هرتسفلد و نُلدِکه معتقد هستند که اکثر ساکنان شهر را قبایل عرب تشکیل می‌دادند و این قبایل در سده نخست پیش از میلاد از نزاع میان پارت‌ها و یونانی‌ها استفاده کرده شهر را گسترش و قدرت بخشیدند. مهاجران گوناگونی که در آن ساکن بودند غالباً به بازرگانی می‌پرداختند. دیدگاه این دو خاورشناس اینک توسط کتیبه‌هایی که در خرابه شهر به زبان آرامی کشف شده، تأیید می‌گردد.

رقیبان هرتسفلد آلمانی، در ایران، فرانسوی‌ها و آمریکایی‌ها بودند.

آرتور کریستن سن نوشته‌است که زمان ظهور زرتشت حدود یک هزار سال پیش از میلاد مسیح و پس از مهاجرت قوم ماد و پارس از منطقه شمال شرقی فلات ایران به مناطق غربی بوده‌است و آیین هخامنشیان زرتشتی نیست بلکه آیین کهن ایرانی و مزداپرستی غیرزرتشتی است. اما هرتسفلد تنها شاهان نخستین هخامنشی را پیرو زرتشت نمی‌داند.

فعالیت‌های هرتسفلد در پارسه (تخت جمشید) در سال ۱۹۳۴ پایان داده شده و مجوز فعالیت‌های وی دیگر تمدید نشد. در برخی منابع علت این موضوع، اختلاف او با مقام‌های دولتی ایران از بابت چگونگی تقسیم یافته‌ها و در برخی منابع دیگر، اقداماتی از سوی هرتسفلد برای خارج کردن تعداد از آثار تاریخی از ایران به شکل غیرقانونی عنوان شد.

اصطخر مدت‌ها پس از فتح ایران به دست اعراب به‌عنوان سنگر دین زرتشت باقی ماند و تا آغاز دوران اسلامی نیز اهمیتی نسبی داشت. پس از تأسیس شیراز در نزدیکی این شهر، اصطخر به‌تدریج رو به زوال رفت و در دوره بوئیان رها و ویران شد. بسیاری از بخش‌های اصطخر کاوش‌نشده باقی مانده‌است و تنها کاوش‌های محدود شهر به نیمه نخست سدهٔ بیستم و ارنست هرتسفلد و تیمی از دانشگاه شیکاگو بازمی‌گردد. ویرانه‌های اصطخر با مساحتی حدود ۶۰ هکتار از مهم‌ترین شهرها و محوطه‌های تاریخی ایران است.

هرتسفلد سفرهایی به افغانستان، ترکیه، عراق، سوریه و مصر داشت. وی همچنین تحقیقاتی در مورد پارت‌ها (اشکانیان)، ساسانیان و همچنین هنر و معماری اسلامی و تمدن‌های باستانی میان‌رودان انجام داد و مقال‌های معتبری به نگارش درآورد.

سیلم که چو انبوه شود بر ز بر کوه از قلهٔ‌ کهسار کند قصد تسفل

بسیاری از پژوهشگران نیز به وجود پژواک آموزه‌ها و آداب زرتشتی در سنگ نبشته‌های هخامنشی و منابع باستانی باور دارند: مری بویس، کای بار، کارل کولمن، جرج کامرون، ایگور دیاکونوف، ولادیسلاو دولبا، کارل فریدریش گلدنر، ایلیا گرشویچ، ارنست هرتسفلد، جان هینلز، رولاند کنت، هایدماری کخ، جیمز هوپ مولتن، آلبرت اومستد و یوزف ویزه‌هوفر هرمان لومل، رابرت چارلز زینر از جمله این پژوهشگران هستند.

ارنست هرتسفلد باستان‌شناس آلمانی کرمانشاه را به سبب قرارگیری‌اش در سرزمین‌های غرب ایران و دسترسی به بین‌النهرین، «دروازهٔ آسیا» نامیده‌است. این نام‌گذاری اهمیت جغرافیایی این منطقه را به دلیل قرارگیری بر سر راه تیسفون-هگمتانه نشان می‌دهد.

درباره کیانیان اینکه اسطوره بوده‌اند یا تاریخ واقعیت این است که به تاریخ نزدیک ترند به موجب پژوهش‌های مورخین اروپایی و آمریکائی از جمله آرتورکریستن سن، هرتسفلد، اومستد و … کیانیان سلسله ای از امیران ناحیه جنوبی البرز بوده‌اند و محل حکومت آنان از شمال به مرز مازندران و گرگان (کوه‌های رشته کوه البرز) و از مشرق به خاور شاهرود فعلی و از غرب تا ری فعلی را در بر می‌گرفته‌است

زآن خصم تو دون است و تو حری که نیابند از خاک تعالی و ز افلاک تسفل