زحل

زُحَل (Saturn)
(یا: کیوان) در اخترشناسی، دومین سیارۀبزرگ منظومۀ خورشیدی، و ششمین سیاره از سمت خورشید. با حلقه هایی استواییاحاطه شده است که به راحتی با تلسکوپ مشاهده می شوند. با تلسکوپ اُخرایی رنگ به نظر می رسد. به علّت چرخش سریع و چگالی کم، قطر قطبیاین سیاره ۱۲ هزار کیلومتر کمتر از قطر استواییآن است. جرم آن ۹۵ برابر زمین، و میدان مغناطیسیآن هزار برابر قوی تر از میدان مغناطیسی زمین است. میانگین فاصلۀ آن از خورشید ۱.۴۲۷میلیارد کیلومتر است. قطر استوایی آن ۱۲۰ هزار کیلومتر؛ دورۀ تناوب چرخش آن ده ساعت و چهارده دقیقه در استوا و ده ساعت و ۴۰ دقیقه در عرض های بالاتر؛ و طول سال آن برابر۲۹.۴۶ سال زمینی است.جوّ. سطح مرئی آن شامل ابرهای مواج است که به احتمال از آمونیاک منجمد با دمای ۱۷۰- درجۀ سانتی گراد تشکیل شده است، ولی به اندازۀ ابرهای مشترینظرگیر نیستند. کاوشگرهای فضایی وُیجریک و دو بادهایی در جّو زحل یافتند که سرعت شان به ۱,۸۰۰ کیلومتر در ساعت می رسد.
سطح. تصور می شود زحل هستۀ کوچکی از سنگ و آهن داشته باشد که با لایه ای از یخ احاطه شده و لایۀ ضخیمی از هیدورژن مایع روی آن را پوشانده است.
قمرها. زحل ۳۰ قمر شناخته شده دارد که از شمار قمرهای هر سیارۀ دیگری بیشتر است. بزرگ ترین قمر آن، تیتان، جّوی چگال دارد. اپیمتئوس، یانوس، پاندوراو پرومتئوساز دیگر قمرهای زحل اند.
حلقه ها. حلقه هایی که از زمین دیده می شوند حدود ۱۴هزار کیلومتر از ابرهای فوقانی سیاره فاصله دارند و حدود ۷۶هزار کیلومتر گسترده شده اند. این حلقه ها از تکه های کوچک یخ و سنگ، با ابعاد متوسط یک متر، تشکیل شده اند و قطر لبه تا لبه شان به ۲۷۵هزار کیلومتر می رسد، امّا ضخامتشان فقط ۱۰۰ متر است. کاوشگرهای وُیجر نشان دادند که حلقه ها در واقع از نزدیک هم قرارگرفتن هزاران ریزحلقه، شبیه به شیارهای صفحۀ گرامافون، تشکیل شده اند. حلقه های زحل از منظر زمین به ظاهر به سه بخش اصلی تقسیم می شوند. حلقۀ A یا حلقۀ بیرونی با شکاف کاسینیبه پهنای ۳هزار کیلومتر، که با نام کاشف آن جووانی کاسینی(۱۶۲۵ـ۱۷۱۲) اخترشناس ایتالیایی نامیده شده است، از درخشان ترین حلقه یا حلقۀ B جدا شده است. حلقۀ شفافِ C، که حلقۀ کرِپنیز نامیده می شود، حلقۀ داخلی است. هر یک از زیرحلقه های هر حلقه از انبوه ذرات یخی، ازجمله گلوله های برفی، تشکیل شده اند که قطرشان از چند سانتی متر تا چند متر است. حلقۀ باریک و کم فروغ F بیرون از حلقۀ A قرار دارد و کاوشگرهای وُیجر تاب خوردگی آن را نشان داده اند. حلقه های زحل ممکن است باقی ماندۀ قمری متلاشی شده باشند، این احتمال نیز می رود که همواره به شکل فعلی بوده اند.