ختلی

خانه مربع کعبه گویند، لارتفاعها من الارض، و نتوء زوایاها، و این خانه کعبه را بیت الحرام گفت، و تفسیر این در آن خبر است که مصطفی (ص) گفت روز فتح مکه: «ان هذا البلد حرمه اللَّه یوم خلق السماوات و الارض، فهو حرام بحرمة اللَّه الی یوم القیامة، و انه لن یحل القتال فیه لاحد قبلی، و لم یحل لی الا ساعة من النهار، فهو حرام بحرمة اللَّه الی یوم القیامة لا یعضد شوکه، و لا ینقر صیده، و لا یلتقط لقطته الا من عرفها، و لا یختلی خلاه الا الاذخر»

فرود آمد از خنگ ختلی خرام که دید آنچه مقصود بودش تمام

رومی فرستی اطلس،مصری دهی عمامه ختلی براق ابرش، ترکی وشاق احور

از نایهاست ترکی وز چرخهاست چاچی از خنگهاست ختلی وز خطهاست ایران

به نعل کره ختلی حصار دشمنان بسپر به نوک نیزه خطی سپاه دشمنان بشکن

نیست امامی پس از رسول مرا کوفی نه موصلی و نه ختلی

نه من بر مرکب ختلی سوارم نه از وابستگان شهریارم

آثارهای متعددی مانند آثار: بقرص هزار سال قبل از میلاد، و آثار دور ختلیمو هزاره چهارم قبل از میلاد، و بسیاری از ممالک وشهرهای آشوری، بابلی و بسیاری از مواقع رومانی و اسلامی در شهر دیر الزور وجود دارد.

بیرون فگنده نیزۀ خطی بروی دست و اندر کشیده کرۀ ختلی بزیر ران

سکندر بران خنگ ختلی نشست که چون باد برخاست چون برق جست

دستش چو یار خطی زلزال در خطا پایش چو جفت ختلی ولوال در ختن