خونخواهی

به خونخواهی عنانت را که گیرد آفتاب من عجب گر روز محشر هم رسد دستی به دامانت

گروهی از شوالیه‌ها به دنبال خونخواهی ارباب خود از وزیری فاسد که با دسیسه چینی وی، به فرمان امپراتور کشته شده‌است.

چو یک هفته سوک پدر را بداشت بخونخواهی شاه همت گماشت

در قم زاده شد و در خانواده‌ای ایرانی دانشور پرورش یافت. به فلسفه، ادبیات و تاریخ آشنا بود. در سال ۳۲۸ وزارت رکن‌الدوله دیلمی را پذیرفت، در همان هنگام پدرش وزیر نصر بن احمد سامانی بود. هنگامی که حسنویه کردی در نواحی دینور به خونخواهی برخاست، رکن‌الدوله لشکری به فرماندهی ابن عمید برای سرکوبی‌اش فرستاد. هنگامی که ابن عمید به همدان رسید، سرما فزونی گرفته بود. بر او سخت شد، و به نقرس و قولنج دچار شد. در صفر ۳۶۰ق/دسامبر ۹۷۰م درگذشت.

همچنین دو انگیزهٔ دیگر (غیر از رسیدن به قدرت) را می‌توان برای شورش محمد بن مسافر برشمرد؛ یکی خونخواهی پدرزن و دیگری تبعیت علی از خلافت عباسی.

داریوش بزرگ در واپسین سال‌های زندگانی می‌خواست که برای تاوان‌خواهی از یونانیان برای چپاول و به آتش کشیدن سارد پایتخت لیدیه و همچنین به تاوان شکست سپاه ایران، در نخستین سری جنگ‌های ایران و یونان و نبرد ماراتون، به یونان لشکر بکشد؛ ولی پیش از آن داریوش زندگی را بدرود گفت. پس از او پسرش خشایارشا آهنگ خونخواهی کرد تا کار پدر را به سرانجام برساند. شاید به جز این، آنچه وی را به این اندیشه انداخت، پافشاری مردونیه (داماد داریوش بزرگ و پسر گبریاس) و به ویژه دورشدگان (تبعیدیان) آتنی در پناه دربار بود. در خود آتن هم همانا این خون‌خواهی را پیش‌بینی می‌کردند و تمیستوکل سردار آتن پس از سرگذشت ماراتون، بخش بزرگی از سرمایهٔ آتن را در راه توانمندی نیروی دریایی هزینه کرد.

پنجه خونخواهی مرغان ناحق کشته است آنچه نامش بهله این نازک میانان کرده‌اند

شکر خدا که شاه بخونخواهی حسین دلها زبار غصه سبکبار کرده است

خون فرهاد محال است که پامال شود که به خونخواهی او بسته کمر هر رگ سنگ

در اوایل قرن نوزدهم، امپراتوری افغانستان در معرض تهدید قاجاریان ایران در غرب و امپراتوری سیک در شرق قرار داشت. وزیر فتح خان، رهبر قبیله بارکزی نیز ۲۱ نفر از برادران خود را در مقام‌های بالای حکومتی در سراسر امپراتوری درانی منصوب نموده بود. پس از کشته شدن فتح خان توسط شاه، برادران وزیر فتح خان به هدف خونخواهی برادر قیام کردند تا اینکه دوست محمد خان که برادر فتح خان بو در سال ۱۸۲۳ خود را امیر اعلام کرد.

به خونخواهی پاک فرزند او ابا شامیانیم پیکارجو

گر از دشمن ما غلامی سیاه به خونخواهی ما شود رزمخواه

ازپی خونخواهی خود زآن بت گلگون قبا سر ز خاک آرد برون صد کشته خونین کفن

به ترکان یکی حمله آورگران به خونخواهی رزمگاه پشن

احمد از یک خانواده دهقان اهل مرو به نام کامکاریان بود که ادعا می‌کردند از نوادگان یزدگرد سوم، واپسین شاهنشاه ساسانی هستند. او فرزند سهل بود و دارای سه برادر بود که هر سه در یک درگیری محلی میان ایرانیان و عرب‌های مرو کشته شده بودند. احمد به خونخواهی برادرانش علیه عمرو لیث صفاری (ح. ۸۷۹–۹۰۱) شورید، اما سرکوب شد و در سیستان به زندان افتاد. او پس از مدتی از زندان فرار کرد و با بازگشت به مرو، ابوجعفر غوری، فرماندار شهر، را دستگیر و تبعیت خود را از شاه اسماعیل سامانی (ح. ۸۹۲–۹۰۷) اعلام کرد. اندکی بعد او به دربار سامانیان در بخارا رفت و در نزد اسماعیل به مقام بالایی دست یافت.

به خونخواهی سبط پیغمبرا بزد خویش بر آن کشن لشگرا

در سال ۶۰۲، موریس توسط فوکاس (۶۰۲–۶۱۰) سرنگون و کشته شد. خسرو به خونخواهی ناجی خود برخاست و قتل او را بهانه کرد و یک حمله جدید علیه بیزانس ترتیب داد. در همان دوران یک جنگ داخلی در امپراتوری بیزانس درگرفته بود که به کمک خسرو شتافت و خسرو با مقاومت اندکی روبرو شد. سرداران خسرو به شکل سامان‌مندی شهرهای مرزی بسیار تقویت‌شدهٔ بیزانسی، میان‌رودان و ارمنستان را مغلوب کردند و یک یورش بی‌سابقه را آغازیدند. ایرانی‌ها در سال ۶۱۱ سوریه را اشغال کردند و انطاکیه را گرفتند.

او از هلاکوخان منشور اتابکیه یزد را گرفت، علاالدوله به خونخواهی خواهرش، ترکان خاتون، زن سعدبن ابی بکر سلغری، که به دست سلجوق شاه کشته شده بود همراه با لشکریان مغول به فارس حمله کرد، اما به تیر یکی از سرداران سلغریبه نام بیگلیک کشته شد.