مجوس

منکر وحدتند جمله مجوس تا چه گفته است گبرک منحوس

محمود عارف و عامی، بایزید بسطامی با عالمی مجوس بر سر کوهی انجمن داشت و از هر در سخن رامش دید، دعوت به اسلام فرمود. گفت از این قله بلند خود را به نشیب افکن. اگرت گزندی نخاست به ایقان گردن نهم و به ایمان پیمان دهم. سلطان بی توقف خود را در انداخت و بی آسیب فراز آمد، وفای میثاق جست، ابا کرد که اسلام اگر این که تراست، لقمه ای بیش از حوصله ماست و چنانچه آنست که دیگران دارند نخواهم . شعر:

شهرت المجوسی به دلیل توضیحات دقیق وی دربارهٔ دستگاه گردش خون و پلورزی و همچنین اهمیت رژیم غذایی و تمرینات بدنی در نگهداری از سلامت است.

تا فروزند در مجوس آذر تا پرستند در هنود وثن

دین زرتشتی برای مدت‌ها در بیشتر مناطق ایران رواج داشت نه تنها در مناطقی که دیر به سلطهٔ مسلمانان درآمدند (مانند طبرستان) بلکه در مناطقی که به زودی توسط مسلمانان تسخیر شده بودند. تقریباً در همهٔ استان‌های ایران آتشکده‌ها یافت می‌شدند و مجوسان (به گفتهٔ وی) آتشکده‌های بسیاری را در عراق، فارس، کرمان، سیستان، خراسان، طبرستان و کوه‌های آذربایجان و آران داشتند.

(۱۱) علی بن عباس مجوسی، کامل الصناعه الطبیه، بولاق ۱۲۹۴.

در سده هشتم میلادی در پای کوه دماوند دژی بوده‌است که موبدی زرتشتی به نام مَس‌مُغان و پیروانش در آن می‌زیسته‌اند و این دژ به فرمان المهدی خلیفه عباسی ویران گشته و مس‌مغان نیز کشته شد. مس‌مغان (به عربی کبیرالمجوس) لقب بزرگان خاندان قارن بوده که تبار پارتی داشته و دارای سرزمین‌هایی در پای دماوند بوده‌اند.

مجوس رفت بمینو تو در سقر تا کی جهود تاخت بگردون تو بر زمین تا چند

منکر نظم من و، دولت تو؛ این مجوسی بود، آن نصرانی

.... «رَبَّنا لِیُقِیمُوا الصَّلاةَ» هذه لام کی و هی متّصلة بقوله اسکنت. و قیل متّصلة بقوله: «وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَراتِ» لیقیموا الصّلاة و قیل هی لام الامر کانّه دعا لهم باقامة الصّلاة، «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ» تسرع الیهم بالمودة و المحبّة فینزلون بها و یحجّون الیها عاما فعاما فما مسلم الّا و یحبّ الحجّ و لو قال افئدة النّاس تهوی الیهم لحجّت الیهود و النّصاری و المجوس و لکنّه قال من النّاس فهم المسلمون.

ابومنصور بن زیله یکی از برجسته‌ترین شاگردان ابن سینا بوده‌است. هانری جورج فارمر او را در محل تولد قطعاً ایرانی می‌داند. او دارنده رساله‌ای بلند و با ارزش در موسیقی به نام کتاب الکافی فی الموسیقی است. زرتشتی بودن او که به همین خاطر او را مجوسی‌اش گفته‌اند مورد تردید است؛ بیهقی می‌نویسد زرتشتی بودن او برای من محقق نشده.

زرتشتیان، برای مدتی، کماکان در ایران حضور پررنگی داشتند. نه فقط در سرزمین‌هایی که فتح اسلامی آنان نسبت به سایر مناطق دیرتر رخ داده بود (مانند طبرستان)، بلکه در سرزمین‌هایی که در همان ابتدا تحت فرمان مسلمانان درآمدند. در تمام ولایت‌ها، مجوسان [زرتشتیان] آتشکده‌های خود را داشتند، از جمله عراق، فارس، کرمان، سیستان، خراسان، طبرستان، جبال، آذربایجان و اران.

شیخ الاسلام گفت: تا نشان دو گانگی بجای مجوسیت بجا. گفت: خواص دست مرا بر گرفت و بر برخود نهاد، از گرمی که بود خواستید کی دست من بسوختید و در عرق غرق بود، در من نگرست و بخندید، و این دو بیت بر خواند.

در ادوار قدیم تاریخ دینی ایران باستان روحانیان آیین‌های گوناگون مغ نامیده شده‌اند. مغان ماد و مغان مجوسی جز از مغان میترا بوده‌اند. مغان میترایی به موجب گات‌ها همان کَرَپَن‌ها هستند.

آسمان با اینکه از ناکامی ما کامجوست خویش را ناکام و ما را کامران کرد آسمان

پیاله‌های دَه منی علی رؤوس می‌خورم شراب ‌گبر می‌چشَم می مجوس می‌خورم

دیدگاه زرتشتی‌بودن دقیقی نخستین بار توسط خاورشناسان غربی و گویا از منبعی هندو به گزارش ایشان راه یافته و رفته‌رفته پررنگ‌تر شده. با این حال شواهد نشان از زرتشتی‌بودن او ندارد. جدا از نام او که عربی و از نام‌های پیامبر اسلام است، اینکه گفته می‌شود زرتشتیانی بوده‌اند که دارای نام‌های عربی بوده‌اند در تاریخ مصداق ندارد. بر پایه گفتهٔ محمد جواد شریعت، زرتشتیانی که نام‌های اسلامی دارند، دست کم لقب و اشاره‌ای در نام آنان هست که نشان دهد پیرو این کیش هستند، مانند علی بن عباس مجوسی که کلمه مجوس در پایان نام او نشان از آن داد که او پیرو این کیش بوده‌است.

این وقعه از اعالی اسلام اگرچه خاست اما مجوس و ناصب ازین شیمه عذر خواست