عجائب

پدر چون دید آن سرّ عجائب عجائب ماند آنجا زین غرائب

زان عجائب یکی بخواهم گفت که نمودار اکثر انست

تا چه آید از پس پرده برون در دلش می‌زد عجائب موج خون

در دورهٔ سامانی شعر و نثر فارسی هر دو راه کمال سپرد. در شعر شهید بلخی، رودکی سمرقندی، ابو شکور بلخی، ابو الموید بلخی، منجیک ترمذی، دقیقی طوسی، کسائی مروزی، عماره مروزی. در نثر رساله در احکام فقه حنفی تصنیف ابوالقاسم بن محمد سمرقندی، شاهنامه ابو منصوری، کتاب گرشاسب و عجائب البلدان هر دو نوشته ابو الموید بلخی، ترجمهٔ تاریخ طبری توسط ابو علی بلعمی، ترجمهٔ تفسیر طبری توسط گروهی از دانشمندان، حدود العالم (در جغرافیا)، رساله استخراج نوشته محمد بن ایوب حاسب طبری پرداخته شد.

عمربن سنان گوید ابراهیم خوّاص بما بگذشت گفتیم از عجائبها که دیدی ما را خبر ده، گفت مرا خضر دید صحبت خواست، ترسیدم که توکّل من تباه شود از صحبت وی مفارقت کردم.

نبُد چیزی ز چندینی عجائب عجائب ماند آن پیر از غرائب

در دوره سامانی چامه و نثر پارسی هر دو راه کمال سپرد. در شعر شهید بلخی، رودکی سمرقندی، ابو شکور بلخی، ابو الموید بلخی، منجیک ترمذی، دقیقی طوسی، کسائی مروزی، فردوسی، عماره مروزی. در نثر رساله در احکام فقه حنفی تصنیف ابوالقاسم بن محمد سمرقندی، شاهنامه ابو منصوری، کتاب گرشاسب و عجائب البلدان هر دو تألیف ابو الموید بلخی، ترجمه تاریخ طبری توسط ابوعلی بلعمی، ترجمه تفسیر طبری توسط گروهی از دانشمندان، حدود العالم (در جغرافیا)، رساله استخراج تألیف محمد بن ایوب حاسب طبری پرداخته شد.

جمال ماست اندر هر کواکب که رخشانست هر شب این عجائب

کم من ولی کامل من صده قد صد عنه عجائب الاحوال

بزرگ بن شهریار رامهرمزی دریانورد ایرانی بود. او در نیمهٔ نخست سده چهارم هجری، یعنی ۹۱۲ تا ۱۰۰۹ میلادی برآمد. او پس از سال ۹۵۳–۹۵۴ میلادی مجموعه‌ای از داستان‌ها و افسانه‌های ناخدایان و دریانوردان و تاجران در اقیانوس هند را در کتابی به نام عجائب الهند بر و بحر و الجزیرة گردآوری کرد.

عجائب جوهری داری ز اسرار که میریزد در او دُرهای شهوار

عجائب‌البلدان اثر دیگر اوست که در قرن چهارم و اوایل قرن پنجم مشهور بوده و در تاریخ سیستان نیز چند بار از آن یاد شده‌است.

عجائب بین که آمد قطرهٔ آب که دریایی برد پر در خوشاب

کتاب عجائب احکام امیرالمؤمنین نیز، از آن اوست که ابراهیم بن هاشم قمی، آن را به روایت از او، تدوین نموده که نسخه ای از آن مربوط به اوایل قرن۵ هجری، نزد «سیدمحسن امین عاملی» بوده که بعدها مکرر چاپ شده‌است.

اگر کرسی است کرسی رفته از پای عجائب او فرومانده‌ست بر جای