معنی کلمه صادرات در لغت نامه دهخدا
صادرات ایران : از مقایسه صادرات ایران در عصر حاضر با عصر قدیم مشاهده میشود که ارقام صادراتی کشور نه تنها ترقی نکرده بلکه تنزل فاحشی در آن پیدا شده است. امروز ایران جزء کشورهائی است که برای ممالک طبقه اول مواد اولیه تولید میکند، ولی در زمان قدیم ، یعنی از عهد هخامنشیان و اشکانیان کشوری تجارتی و صنعتی بوده است که مصنوعات فلزی و منسوجات آن در کشورهای دیگر مشتری داشته. پس از استیلای عرب نیز رونق تجارتی این کشور از میان نرفت و تجار ایرانی مصنوعات کشور خود را در شهرهای مهم اسلامی به فروش میرسانیدند. در حمله مغول تجارت ایران نیز لطمه فراوان دید و از عهد صفویه که اروپا در شاهراه تمدن و ترقی مادی افتاد بازارهای ایران در این ممالک ازدست رفت. اینک برای مقایسه صادرات ایران در قدیم وعصر حاضر تاریخچه ای از صادرات کشور در طول تاریخ درج میشود:
صادرات ایران قبل از هخامنشی : در ایران قدیم یعنی سالها پیش از قرن ششم میلادی در بلخ و سغد و هرات تمدن درخشنده ای وجود داشته و صنعتگران ایرانی در ساختن زیورهای طلا و نقره و فلزات دیگر ماهر بوده اند. در اوستا از زره طلا، کمر طلا، جام طلا یا نقره ، نعل اسب ، لباس پشمی ، گلیم و پوستین و عرابه ها که با طلا زینت شده است و همچنین ظروف برنجی و گلی نام رفته است که طبعاً بعض این مصنوعات درخارج از کشورمشتری داشته است.
عهد هخامنشی : در این دوره امتعه و مال التجاره هائی در نقاط مختلف کشور وجود داشته که نویسندگان عهد قدیم از آن یاد کرده اند، مانند: مس ، سرب ، نقره ، لاجورد در آذربایجان ، شمشاد، آهن در گیلان ، لاجورد در دماوند، مس در دامغان ، فیروزه در خراسان ، مس و سرب و فلزات دیگر در باختر، طلا در ماوراء سیحون ، اسب های ممتاز و قالی در همدان و گروس ، مس و آهن در مغرب دریاچه ارمی ، قیر و نفت و موم معدنی در خوزستان ، مس ، سرب ، نقره در پارس و بختیاری ، مروارید وصدف در خلیج فارس و بحر عمان ، خاک طلا، ادویه ، عطریات ، پنبه ، شاخ کرگدن ، فیل ، عاج ، عود، صندل ، فوفل ، آبنوس در هندوستان ، مس ، سرب ، ابزار فلزی در ارمنستان و کاپادوکیه ، طلا، شمشاد در کلخید، آلات و ابزار فلزی ، اسلحه ، منسوجات ، منبت کاری ، ملیله دوزی و غیره در آسور،قالی ، کاشیهای قیمتی ، اشیاء زرگری ، منسوجات ، افسنطین ، قیر، شترمرغ ، درنا در کلده ، ظروف طلا و مجسمه های فلزّی در لیدیّه ، آلات و ادوات آهنگری در یونیه ( ولایت ینیان )، اسبهای ممتاز و اشیاء نقره و عطریات در کیلیکه ، رنگ ارغوان ، شیشه ، بلورآلات و چوب سدر در فینیقیه ، منسوجات کتانی ، شیشه آلات ، بلور معدنی ، کاغذ حصیری در مصر، عاج ، چوب های قیمتی ، طلا، بلور معدنی در حبشه ، کندر، دارچین ، زغال اخته ، بلسان ، لادن ، مُرّ مَکّی در عربستان. ( ایران باستان ج 2 صص 1511 - 1512 ).