شعور

عنقاست تمنا همه صیاد شعورند بیجا چو بود بحث بود حرف بجا هیچ

شاهدی که لغت‌نامه دهخدا (مدخل «گائیدن») بر معنای گائیدن آورده بیتی است که شعوری از ابوالمعالی نقل کرده:

نکرد کعبه به سنگ نشان ترا ره دان به این شعور، تو از بی نشان چه می خواهی؟

بود فاخته از دل ودیده کور نمی باشد او را شعیری شعور

پس آنچه به اولاد، و اولاد اولاد ظالم، از ظلم می رسد اگر چه ظاهرا بر او ظالم است و لیکن در معنی نعمتی است از خدا بر او، که فایده از برای دیگران نیز دارد پس هر که را اندک عقل و شعوری بوده باشد، و دشمن خود و بازماندگان خود نباشد و اعتقاد به مرگ و رسیدن به حساب و ثواب و عقاب روز قیامت داشته باشد البته خود را از ظلم نگاه می دارد.

شاهد ثانی شعور دیگری خویش را دیدن بنور دیگری

تبدیل لوکیوس به الاغ در حالی است که شعور و قوّهٔ ادراک انسانی اش، همچنان محفوظ و دست نخورده باقی‌مانده‌است و وی به روشنی و وضوح متوجه هر آنچه در اطرافش می‌گذرد، هست.

در بعضی‌ها این خصوصیت چندان شدید است که وقتی کسی با آنان گفت‌وگو می‌کند و شعورش را چنان‌که باید پنهان نمی‌کند، احساس می‌کنند موردِ اهانت قرار گرفته‌اند — حتی اگر این احساس را در آن لحظه ابراز نکنند — اما گویندهٔ بی‌تجربه بیهوده به فکر فرومی‌رود و می‌کوشد بفهمد چرا خشم و نفرتِ دیگری را برانگیخته است.

همین خاصیت عمومی و مشترک تمام اشیای بی‌شمار و گونه‌گونه یعنی وجود عینی آن‌ها و مستقل بودنشان از تفکر و شعور انسان است که آن را با مفهوم فلسفی «ماده» بیان می‌کنیم.

آنها، تفسیر شعور و اگاهی،تفسیر چند جهانی و تفسیر کپنهاگی می باشند.

صبح شعور، مست شکر خواب غفلت است افسانه ای ز دیده بیدار مانده است

بعضی از دانشمندان مرحله «نیم آگاهی» را معادل و مرادف «شعور آگاه» دانسته‌اند. تفکیک بین این دو حالت شایسته‌تر است.

در حقوق ایران، تعریف قانونی و مشخصی از دورهٔ تمیز نشده‌است. به کودکی که در دورهٔ تمیز باشد، کودک مُمَیِّز گفته می‌شود و آن عبارت از کودکی است که گرچه سن و سال کمی دارد، ولی شعورش به امور روزمره می‌کشد و سرش در خرید و فروش‌های عادی کلاه نمی‌رود و هنجارهای روزمرهٔ مردم را تا حد متعارف می‌داند. کودک غیر ممیز نیز کسی است که پا به دورهٔ تمیز نگذاشته باشد. پس دورهٔ عدم تمیز، به دورهٔ زندگانی کودک، پیش از دورهٔ تمیز، گفته می‌شود.

صد ازین عصمت است هر نفسی که ندارد بدان شعور کسی

این مرحله از آگاهی، شامل حالات «نیمه آگاهی» است که امواج آن گاهی به ساحل شعور آگاه و گاهی به ساحل شعور ناخودآگاه می‌زند.

کلارک عقیده دارد فراتر از منظومه شمسی موجودات ذی‌شعوری وجود دارند. او موجوداتی را توصیف می‌کند که قادرند خود را به انرژی و آنگاه بار دیگر به ماده تبدیل کنند. او می‌گوید: این که کسانی از فضای خارج به ملاقات زمین آمده باشند اندیشه‌ای کاملاً معقول است و در واقع اگر این رویداد طی چند میلیارد سالی که از عمر زمین می‌گذرد رخ نداده باشد، جای شگفتی دارد.

من که از گرم اختلاطی های آتش زنده ام گر شعوری دارم از یاد تو غافل چون شوم

اى موش! از این نوع کسان به کشف و کرامات اعتقاد دارند که عقل و درک و شعور ندارند و به گمان خود سعى کرده‌اند و معرفتى حاصل نموده‌اند.

شعور نیست که یک دم به خویش پردازم خرابم از قدح التفات دم به دمش