زبردست

هست‌ امید اینکه شبان عطوف شاه زبردست به ملت رؤف

شاه اسماعیل دوم منجم زبردستی بود و کلیه اعمال و اقدامات خود را همچون سایر بزرگان مشرق زمین آن روزگار به پیرو از تجویز ستارگان انجام می‌داد. مثلاً پس از به قدرت رسیدن در «یک ساعت سعد» که وی خود طبق کلیه اصول علم ستاره‌شناسی محاسبه کرده بود به کاخ سلطنتی وارد شد و بلافاصله دستور داد از نظر ساختمان تغییراتی در آن بدهند.

شدست دست زبردست آفریده بسی ولی یکیست که در آستین دستان است

میرحسین خوشنویس یا میر سید حسین خوشنویسباشی (درگذشت ۱۳۰۳ ه‍. ‍ق) فرزند سید علی تهرانی معروف به علی حسینی بود. او اغلب آثارش را با نام میرحسین رقم می‌زد و از خوشنویسان دوره ناصری و از نستعلیق‌نویسان زبردست است که در سیاه‌مشق‌نویسی آثار بدیعی ایجاد کرده‌است.

آن زحل از ابلهی جست زبردستیی غافل از آن کاین فلک زیر و زبر می‌رود

با قوام‌السلطنه، حاکم وقت خراسان، درافتاد و سه یا شش ماه محبوس شد. پس از آزادی به مبارزه ادامه داد و با جلب نظر برخی از خوانین درگز، بجنورد، و قوچان از جمله زبردست‌خان به صورت مسلحانه قیام کرد. شورش شکست خورد و آزاد به همراه زبردست‌خان و سایر شورشیان به تاشکند روسیه گریخت و یک و نیم سال آنجا اقامت کرد. با وجود آنکه دولت مرکزی اعلام عفو کرده بود، پس از بازگشت به ایران، دستگیر و به اعدام محکوم شد اما با وساطت آقا شیخ حسین یزدی نجات پیدا کرد.

نیست در این «دسته بند»، مرد زبردست مرد زبردست‌تر، ز دسته او هست

مشیرالسلطنه به کاردانی و امانت معروف و از مستوفیان و منشیان زبردستی بود. جز نستعلیق، خط شکسته را نیز خوش می‌نوشت. از خطوط شکسته وی چند قطعه در کتابخانه سلطنتی و قطعه‌ای در کتابخانه آستان رضوی است.

من قبل از شنیدن صدای ساز صبا، ویلون نواختن رضاخان محجوبی را که شش ماه هم شاگردش بودم بسیار می‌پسندیدم، ولی در اولین جلسه‌ای که ویلن صبا را شنیدم، او را زبردست‌تر از معلم سابق خود یافتم. صبا از همان موقع گویی به خواص این ساز پی برده و به‌خوبی فهمیده بود که ویلن را نباید به تقلید از سبک کمانچه نواخت.

بر ما چنین پستی مکن تندی و بد مستی مکن جور و زبردستی مکن ای بی‌وفا ای پاسبان

این اتودها به کلارا ویک (بعدها کلارا شومان)، از نوازندگان زبردست پیانو در آن زمان و همسر آتی روبر شومان، پیشکش شده‌اند.

خوش آن کسان که نوازند زیردستان را به شکر آنکه قوی‌پنجه و زبردستند

در کتاب (موسیقی یک زندگی) شخصیت ا صلی داستان «الکسی برگ» جوانی روشنفکر و نوازنده زبردست پیانو است و از قرار معلوم می‌باید به زودی با دختری که دوستش می‌دارد ازدواج کند چند روزی بیشتر تا زمان اولین کنسرت رسمی‌اش باقی نمانده ولی بازی روزگار سرنوشت دیگری برای او رقم می‌زند.

میرزا اسدالله شیرازی از خوش‌نویسان و نستعلیق‌نویسان زبردست سده ۱۳ هجری در دوره فتحعلی شاه، محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار بوده‌است و به ویژه در دربار محمد شاه و ناصرالدین شاه بسیار محترم می‌زیسته و می‌گویند بسیار مهربان و ستوده اخلاق بوده‌است. محمدشاه به او توجه مخصوص داشت و لقب «کاتب‌السلطان» به او عطا کرده بود.

بر ضعیفان مکن اظهار زبردستی خویش تیشه زد بر سر فرهاد دم از کوهکنی

از زبردستان که خواهد این کمان را چله کرد؟ بادهٔ پرزور چون نگشود از ابرو چین ترا

شوخ سرمستی زبردستی که گر یابد امان خون خلقی را به جای باده در مینا کند

پخته شد نان دلی کز تف عشق تو بسوخت شد زبردست ابد آن کز تو شد زیر و زبر