معنی کلمه آيا در لغت نامه دهخدا
فروماند و از کارش آمد شگفت
بسی با دل اندیشه اندرگرفت
که آیا بهشت است یا بزمگاه
سپهر برینست یا چرخ ماه ؟فردوسی.مشتاق آن نگارم آیا کجاست گوئی
با ما نمی نشیند بی ما چراست گوئی ؟اوحدی.و بیشتر در فارسی بمدّ حرف ماقبل آخر کلمه برای افاده استفهام اکتفا کنند. و هیچ و مگر نیز در پاره ای مواضع معنی استفهام دهد و مرادف آیاباشد.
- آیا بود، بود آیا ؛ برای ترجّی و تمنی است ، بمعنی تواندبود :
بود آیا که در میکده ها بگشایند
گره از کار فروبسته ما بگشایند؟حافظ.آنانکه خاک را بنظر کیمیا کنند
آیا بود که گوشه چشمی بما کنند؟حافظ.
ایا. [ اَ ] ( حرف ندا ) به معنی ای است که به عربی «یا» گویند که حرف ندا باشد. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ) ( برهان ) :
ایا خورشید سالاران گیتی
سوار رزم ساز و گرد نستوه.رودکی.ایا سرو نو در تک و پوی آنم
که فرغندواری بپیچم به تو بر.رودکی.ایا ز بیم زبانم نژند گشته و هاژ
کجا شد آن همه دعوی کجا شد آن همه ژاژ.لبیبی.ایا کرده در بینی ات حرص و رس
از ایزد نیایدت یک ذره ترس.لبیبی.ایا نشسته به اندیشگان حزین و نژند
همیشه اختر تو پست و طالع تو بلند.آغاجی.فربه کردی تو کون ایا بدسازه
چون دنبه گوسفند در شبغازه.عماره مروزی.ایا شاهی که ملک تو قدیم است
نیاکت برد پاک از اژدهاکا. دقیقی.ایا باد بگذر به ایران زمین
پیامی ز من بر به شاه گزین.فردوسی.ایا شاه محمود کشورگشای
ز کس گر نترسی بترس از خدای.فردوسی.ایا خواجه همداستانی مکن
که بر من تحمل کند ابتری.منوچهری.ایا بدولت دنیا فریفته دل خویش
بشادکامی تاز و بکام و لهو وخطر.ناصرخسرو.امروز ارمز است ایا یار غمگسار
برخیز و ناز کم کن و آن جام می بیار.مسعودسعد.ایا ستاره خوبان خلخ و یغما
به دلبری دل ما را همی زنی یغما.معزی.
